Học sinh, phụ huynh bắt nhịp với việc 'học thật, thi thật'

Phản chiếu độ vênh của học bạ và điểm thi thực

Kết thúc kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, bên cạnh những thí sinh đạt điểm cao, còn đó, những thí sinh không đạt kết quả như mong muốn của mình. Trong đó, có rất nhiều phụ huynh, học sinh “sốc” khi điểm thi thực tế thấp hơn nhiều so với điểm học bạ, điểm thi thử của các em. Có những thí sinh thi thử được 27, 28 điểm, hoặc có một bộ học bạ đẹp với những điểm 9, điểm 10 tuyệt đối, nhưng kết quả thi tốt nghiệp THPT của các em chỉ dừng ở mức trung bình.

Sau khi Bộ GD&ĐT công bố bảng tương quan giữa điểm học bạ và điểm thi tốt nghiệp THPT, không môn nào đạt mức tương quan mạnh (>0,7). Đặc biệt, môn Toán có độ vênh lớn: điểm học bạ trung bình là 7,51, nhưng điểm thi chỉ 4,78. Điều này đặt ra nhiều hoài nghi về độ thực chất của điểm học bạ và sự công bằng khi xét tuyển đại học.

Số liệu từ bảng tương quan học bạ - điểm thi mà Bộ GD&ĐT công bố, dễ nhận thấy tất cả các môn thi đều có hệ số tương quan với điểm học bạ. Tuy nhiên, không có môn thi nào có hệ số tương quan đủ mạnh (>0,7), phần lớn chỉ ở mức trung bình, ngoại trừ môn Toán.

Theo đó, điểm trung bình môn Toán của kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 là 4,78. Trong khi điểm học bạ môn Toán đạt trung bình 6,7 ở lớp 10, 6,89 ở lớp 11 và 7,51 ở lớp 12. Hệ số tương quan lần lượt là 0,67 - 0,68 - 0,63. Điều này làm dấy lên lo ngại về tính “ảo” của điểm học bạ, khi kết quả quá cao nhưng không phản ánh đúng năng lực thực tế qua kỳ thi chuẩn hóa. Ngoài Toán, tất cả các môn còn lại đều có hệ số tương quan dưới 0,6. Một số môn thậm chí có tương quan rất thấp như: Công nghệ - Công nghiệp, Công nghệ - Nông nghiệp, Lịch sử và Địa lý. Hệ số tương quan thấp nhất ở lớp 12 cho thấy điểm học bạ có khoảng cách không nhỏ khi điểm trung bình học tập của học sinh cả nước ở mức rất cao nhưng điểm trung bình thi tốt nghiệp lại ở mức rất thấp (<5). Môn Tiếng Anh và Ngữ văn là hai ví dụ điển hình: điểm trung bình học bạ lên tới 8,2 - 8,3 nhưng điểm thi tốt nghiệp chỉ đạt 6,5 - 6,8, chênh từ 1,5 đến gần 2 điểm.

Từ thực tế khoảng cách lớn giữa điểm trung bình môn thi tốt nghiệp và điểm trung bình học bạ, trong đó điểm học bạ cao hơn rõ rệt - phản ánh tình trạng “lạm phát điểm số” ở bậc phổ thông chưa được cải thiện dù đã được cảnh báo từ nhiều năm qua. Sự chênh lệch này có thể ảnh hưởng đến tính công bằng trong tuyển sinh đại học, nhất là với các trường dùng kết hợp điểm học bạ và làm giảm niềm tin vào chất lượng đánh giá nội bộ của các trường THPT. Và trước những tín hiệu mới này, phụ huynh và thầy cô đã có những đón nhận tích cực...

Cô giáo Hoàng Thị Loan (THPT Bình Minh, Hà Nội) nhận định, kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 không chỉ đánh giá kiến thức nền tảng mà còn kiểm định khả năng vận dụng, tư duy phản biện và giải quyết tình huống thực tiễn của học sinh. Đề thi năm nay đề cao các phẩm chất cốt lõi là yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm cùng các năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo được đặt lên hàng đầu, hướng tới đào tạo công dân toàn diện, đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên số, hội nhập quốc tế. Cô Loan cũng cho biết, mặc dù sau khi thi xong nhiều học sinh, phụ huynh nhận định đề thi khó, tuy nhiên, điểm số thực tế đã chứng minh có nhiều thí sinh xuất sắc hoàn thành bài thi một cách trọn vẹn.

Chị Nguyễn Thị Thủy (sinh sống tại khu vực Cầu Giấy, Hà Nội) có con thi tốt nghiệp THPT 2025 cho biết: “Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có nhiều thay đổi về cấu trúc đề thi, đề thi môn Ngữ văn, Toán học, Tiếng Anh cho thấy, các con cần rèn luyện thêm về tư duy, cách vận dụng kiến thức”. Chị Thủy đánh giá, đề thi năm nay, đòi hỏi các em học sinh phải “học thật, thi thật” đúng với năng lực của mình.

Chị tâm sự: “Ban đầu, tôi vẫn lo lắng vì các năm trước có những “cơn mưa điểm 10”, “mưa điểm 9”, đề thi không phân hóa rõ năng lực của các con, nhưng sau kỳ thi, tôi hoàn toàn yên tâm”. Con chị đạt được một số điểm như mong muốn, đúng với năng lực học tập của em trong ba năm học ở bậc THPT.

Những tín hiệu bắt kịp xu hướng từ kỳ thi 2025

Theo số liệu do Bộ GD&ĐT công bố, kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 có 1.165.289 thí sinh đăng ký dự thi tốt nghiệp THPT, trong đó môn Ngữ văn phổ điểm tương đối ổn định, nhưng không có điểm 10 (năm 2024 có 2 điểm 10). Môn Tiếng Anh có điểm trung bình là 5,38, trong đó có 141 điểm 10, có 2 điểm 0. Theo đại diện Bộ GD&ĐT, phổ điểm môn Tiếng Anh “đẹp” là một bất ngờ với cả hội đồng phân tích phổ điểm. Hà Nội, TP HCM là hai địa phương có nhiều điểm 10 Tiếng Anh nhất.

Thực tế, dù năm 2025, đề thi có những biến chuyển so với các năm trước, nhưng điểm thi của thí sinh vẫn tương đối ổn định. Điều này một phần là do học sinh được học và thi các môn mình lựa chọn, đúng sở trường. Việc đi theo đúng năng lực, thế mạnh giúp các em học tập hiệu quả, tâm lý ổn định hơn và kết quả thi phản ánh đúng năng lực.

Trong buổi họp báo thông tin về kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 nói chung đang đúng phương hướng đổi mới của Bộ GD&ĐT, thực hiện theo Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT. Nhiều năm nay, đề thi và quá trình dạy học là để đánh giá năng lực của thí sinh, hướng tới việc học sinh nắm bắt và biết giải quyết những vấn đề thực tiễn trong cuộc sống.

Đề thi tốt nghiệp THPT 2025 hướng đến việc giải quyết, ứng dụng vấn đề trong thực tiễn đời sống. Nhiều thí sinh, phụ huynh, giáo viên than đề thi khó, lo lắng phổ điểm năm nay sẽ không cao bằng những năm trước ở một số môn. Nhưng nếu điểm thi đó là năng lực thật, thì các em vẫn có những bước đi tiếp theo đầy trưởng thành, vẫn có thể vào đại học, cao đẳng một cách vui vẻ, hạnh phúc...

 GS.TS Nguyễn Ngọc Hà - Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT) cho rằng, cấu trúc và nội dung đề thi năm nay thay đổi hoàn toàn so với các năm trước. Việc thay đổi cấu trúc định dạng đề thi tương đồng với sự đổi mới giáo dục. Độ khó của đề thi là điểm Ban Chỉ đạo thi đã trao đổi, quán triệt trước khi bắt tay vào công tác ra đề. Là năm đầu tiên thi tốt nghiệp THPT theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 nên việc đổi mới đề thi là không đột ngột, việc đổi mới bao gồm độ khó của đề thi.

Năm 2024, Bộ GD&ĐT đã ban hành cấu trúc, định dạng đề thi và công bố đề tham khảo để học sinh và giáo viên làm quen, có định hướng trong dạy - học. Trước khi hội đồng làm đề thi thực hiện công việc, Bộ GD&ĐT đã tổ chức đợt thử nghiệm đề thi diện rộng trên cả 3 miền. Mục đích là đánh giá khả năng đáp ứng của thí sinh nhằm điều chỉnh thích hợp về độ khó của đề thi. Năm nay là năm đầu tiên việc ra đề thi không dựa theo ngân hàng đề thi như các năm trước, với Chương trình giáo dục phổ thông 2018, thay vì sử dụng ngân hàng đề thi, “ma trận” đề thi được tạo lập một cách ngẫu nhiên để bảo đảm sự công bằng cho các thí sinh.

Chia sẻ với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, PGS.TS Trần Thành Nam - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định, Việc Bộ GD&ĐT định hướng đề thi tốt nghiệp THPT theo hướng đánh giá năng lực thực chất và tăng mức độ phân hóa là một bước tiến phù hợp với xu thế quốc tế. Đề thi đã chuyển sang đánh giá năng lực rất rõ ràng; có những ngữ cảnh thực tế, kiểm tra khả năng vận dụng, phân tích, phản biện của người học.

Kỳ thi THPT năm nay là kỳ thi có sự phân hóa rõ nét, đề thi đánh giá tốt nghiệp THPT như năm nay là sự điều chỉnh tích cực, theo nghĩa vừa đáp ứng được mục tiêu tốt nghiệp THPT, đồng thời có sự phân hóa để lựa chọn được học sinh giỏi.

Để bắt nhịp với xu hướng thời đại, theo PGS TS Trần Thành Nam, phụ huynh, học sinh cần thích nghi với việc học thật, thi thật, lấy chất liệu thực tiễn, gợi mở tư duy, yêu cầu học sinh liên hệ cuộc sống thay vì học thuộc lòng máy móc, hướng tới đào tạo người có năng lực làm việc. Ngoài ra, phụ huynh phải xác định học là việc cả đời, cần nuôi dưỡng niềm đam mê tự tìm tòi, học hỏi, sáng tạo, để các em có thể thích ứng với thị trường lao động trong tương lai.

Bên cạnh đó, cũng phải tiếp tục điều chỉnh đề thi theo hướng đánh giá tư duy, năng lực vận dụng kiến thức gắn với thực tiễn, tạo những thay đổi mạnh mẽ thúc đẩy đổi mới dạy học trong nhà trường phổ thông.