Xây dựng nền Tư pháp nhân văn, vì con người Bài 5: Xây dựng Nhà nước pháp quyền để bảo vệ tốt hơn quyền con người, quyền công dân
(PLVN) - Xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước ta hiện nay, qua đó, bảo vệ và thúc đẩy hơn nữa quyền con người, quyền công dân. Bộ, ngành Tư pháp đang nỗ lực triển khai thực hiện nhiệm vụ, đóng góp tích cực vào việc hiện thực hoá các mục tiêu đề ra.
Xây dựng Nhà nước pháp quyền nhằm đảm bảo công bằng, bình đẳng
Bảo đảm và thúc đẩy quyền con người là quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước. Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: “Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ cuộc sống, nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân, lấy hạnh phúc, ấm no của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu”, “Đảng và Nhà nước ban hành đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật tạo nền tảng chính trị, pháp lý, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền làm chủ của nhân dân”.
Đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp, Đại hội XIII của Đảng xác định: “Tiếp tục xây dựng nền tư pháp Việt Nam chuyên nghiệp, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Hoạt động tư pháp phải có trọng trách bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân” .
Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh, Nhà nước pháp quyền, về bản chất là một nhà nước mà pháp luật đóng vai trò tối cao. Chính vì vậy, Đảng và Nhà nước ta thực hiện chủ trương xây dựng Nhà nước pháp quyền cũng là nhằm bảo đảm quyền con người, tự do cá nhân, đảm bảo công bằng, bình đẳng trong xã hội.
Từ quan điểm đó, trong công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật, cải cách tư pháp, Đảng cũng đã ban hành nhiều Nghị quyết, kết luận để thúc đẩy và bảo vệ quyền con người.
Điển hình là Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới yêu cầu tiếp tục thể chế hóa, cụ thể hóa kịp thời, đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng và quy định của Hiến pháp về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân; nội luật hóa các điều ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam đã tham gia.
Nghị quyết số 66-NQ/TW
Các nội dung này đều hướng đến thúc đẩy xã hội phát triển, đảm bảo tự do, bình đẳng, hạnh phúc và thịnh vượng cho tất cả mọi người, tức là bảo đảm tốt hơn quyền con người.
Tập trung xây dựng, hoàn thiện thể chế
Thể chế hoá các chủ trương của Đảng, trong những năm qua, Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ trong công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, cải cách pháp luật và tư pháp nhằm thúc đẩy hơn nữa việc ghi nhận, bảo đảm và thực thi các quyền dân sự và chính trị trên thực tế, qua đó đảm bảo và thúc đẩy các quyền dân sự và chính trị.
Từ sau khi nộp Báo cáo quốc gia thực thi Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR) lần thứ tư vào tháng 3/2023, đến nay, Việt Nam đã tiến hành sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới nhiều luật, nghị quyết của Quốc hội, trong đó có nhiều luật, chính sách liên quan trực tiếp đến đời sống của người dân, thúc đẩy quyền dân sự, chính trị như quyền tiếp cận công lý, quyền bình đẳng thông qua các quy định về tăng khả năng, cơ hội tiếp cận nhà ở cho người thu nhập thấp; trợ giúp pháp lý miễn phí cho người dưới 18 tuổi và nạn nhân của vụ việc mua bán người…
Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội xem xét, cho ý kiến về việc sửa đổi Bộ luật Hình sự, trong đó có nội dung quan trọng là đề xuất thu hẹp phạm vi áp dụng hình phạt tử hình, theo đó bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh, bao gồm cả tội về vận chuyển trái phép chất ma túy, một số tội phạm tham nhũng.
Việt Nam đang trong tiến trình xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân nhằm hướng đến xây dựng hệ thống pháp luật chất lượng cao, bảo đảm, bảo vệ hiệu quả quyền con người, quyền công dân, phù hợp với thực tiễn đất nước và chuẩn mực quốc tế. Trong những kết quả chung của công cuộc này có đóng góp không nhỏ của Bộ, ngành Tư pháp.
Thực tế thời gian qua chứng minh, trong tiến trình hoàn thiện thể chế, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN thời gian qua có đóng góp tích cực và ngày càng quan trọng của Bộ, ngành Tư pháp.
Bộ Tư pháp đã thực hiện tốt vai trò tham mưu giúp Chính phủ đề xuất các chương trình xây dựng pháp luật; soạn thảo hoặc thẩm định, kiểm tra, rà soát các văn bản quy phạm pháp luật. Qua đó, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, khả thi, dễ tiếp cận, dễ áp dụng của các văn bản pháp luật cũng như đảm bảo tính định hướng, toàn diện, đồng bộ, thống nhất, minh bạch và ổn định của hệ thống pháp luật.
Trong vấn đề thực thi pháp luật, Bộ, ngành Tư pháp cũng đóng góp tích cực vào việc tăng cường pháp chế XHCN, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; đảm bảo nguyên tắc pháp quyền, bảo vệ quyền con người trong phát triển, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính, cải cách Tư pháp trong tình hình mới. Thực hiện tốt vai trò là người gác cổng về các vấn đề pháp lý, Bộ Tư pháp đã tích cực thúc đẩy tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, khơi thông các nguồn lực để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong kỷ nguyên mới của dân tộc, mang lại nhiều lợi ích cho người dân.
Hướng tới con người, Bộ, ngành Tư pháp cũng không ngừng nỗ lực để xây dựng một nền tư pháp nhân văn, vì con người, lấy mục tiêu phục vụ người dân làm trọng tâm. Những nỗ lực này được thể hiện rõ nét qua một chuỗi các hoạt động liên kết chặt chẽ.
Từ việc phổ biến, giáo dục pháp luật tới toàn dân, giúp nâng cao nhận thức, trang bị kiến thức pháp luật cơ bản để mỗi người dân hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình, đến việc trợ giúp pháp lý cho người yếu thế, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau, mọi đối tượng trong xã hội, đặc biệt là những người dễ bị tổn thương, đều có cơ hội tiếp cận công lý.
Song song đó, với tầm nhìn chiến lược, ngành Tư pháp còn đẩy mạnh chuyển đổi số trong các cơ quan tư pháp, ứng dụng công nghệ hiện đại vào quản lý, tra cứu hồ sơ, cải cách thủ tục hành chính. Tất cả những bước đi đồng bộ và quyết liệt này góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của ngành, hướng tới một nền tư pháp minh bạch, công bằng, thực sự là chỗ dựa vững chắc cho Nhân dân.