Xây dựng đô thị xanh: “Phép cộng” của bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu

Giải pháp bảo vệ môi trường từ giới trẻ đô thị

Muốn vậy, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp hoàn thiện chính sách, đổi mới công nghệ, huy động nguồn lực tài chính và nâng cao nhận thức cộng đồng. Đây không chỉ là yêu cầu để ứng phó hiệu quả với tác động khí hậu, mà còn là nền tảng xây dựng một môi trường bền vững lâu dài.

Những năm qua, tại Thủ đô Hà Nội và TP HCM, nhiều nhóm trẻ tình nguyện đã bền bỉ góp sức làm sạch môi trường đô thị bằng những giải pháp thiết thực, từ thu gom rác thải, tái chế đến xây dựng các mô hình xanh trong cộng đồng.

Điển hình, nhóm Hà Nội Xanh được thành lập cuối năm 2022 với khởi đầu chỉ vài thành viên, đã trở thành một tập thể lên đến hàng trăm thanh niên cùng chung tay hồi sinh những “dòng sông chết” giữa lòng Thủ đô. Năm 2023, tần suất hoạt động của nhóm tương đối cao, nhóm có 1 buổi khảo sát địa điểm và tiến hành dọn từ 12 đến 15 buổi/tháng. Năm 2024, lượng rác cũng đã giảm đi đáng kể, tần suất hoạt động của nhóm giảm xuống còn 1 buổi/tuần.

Mặt khác, Sài Gòn Xanh, câu lạc bộ do nhóm bạn trẻ sáng lập từ cuối năm 2022, đã trở thành điểm sáng trong phong trào bảo vệ môi trường tại TP HCM. Tính đến nay, Sài Gòn Xanh đã tổ chức hơn 400 hoạt động, thu gom 4 triệu kg rác và trồng hơn 1.000 cây xanh. Một trong những giải pháp nổi bật là “phao chắn rác” - thiết bị ngăn rác ngay từ đầu nguồn, vừa giảm sức lao động, vừa hạn chế rác trôi ra biển. Nhóm đã lắp đặt 24 điểm phao chắn rác trên các kênh rạch và đang chuẩn bị ra mắt phiên bản 2.0. Ngoài ra, họ còn phát triển robot thu gom rác tự động, máy xử lý rác tại nguồn và các giải pháp tái chế. Nhóm trẻ này không chỉ dọn rác mà muốn thay đổi ý thức cộng đồng.

Những nỗ lực từ các nhóm trẻ đã tạo nên làn sóng xanh đầy cảm hứng, nhưng để tiến xa hơn, cần có những giải pháp lâu dài, bài bản trên cơ sở pháp lý hoàn thiện.

Giải pháp lâu dài, bài bản trên cơ sở hoàn thiện chính sách

Trong nỗ lực xây dựng các đô thị xanh và chống chịu biến đổi khí hậu, Việt Nam đã tham gia nhiều chương trình hợp tác quốc tế nhằm tận dụng nguồn lực, kinh nghiệm và công nghệ tiên tiến. Một dự án tiêu biểu là “Lồng ghép chống chịu biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường để phát triển các đô thị xanh loại II”, do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng Quỹ Môi trường Toàn cầu (GEF) thông qua Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) triển khai.

Theo Viện Chiến lược, chính sách Nông nghiệp và Môi trường, dự án nhằm tăng cường năng lực thể chế trong bảo vệ môi trường, nâng cao khả năng chống chịu trước BĐKH, định hướng phát triển xanh cho các đô thị loại II. Dự án có 4 hợp phần chính: Xây dựng khung chính sách quốc gia về bảo vệ môi trường và chống chịu BĐKH; thí điểm các giải pháp phát triển đô thị xanh tại ba thành phố; nghiên cứu, áp dụng các giải pháp tài chính mới để phòng, chống rủi ro khí hậu; hỗ trợ lập quy hoạch môi trường tổng hợp và thích ứng BĐKH ở cấp tỉnh, thành phố.

Các thí điểm được thực hiện tại ba địa phương: Thừa Thiên Huế, Tuyên Quang (TP Hà Giang trước đây) và Phú Thọ (TP Vĩnh Yên trước đây). Hoạt động bao gồm hội thảo, tập huấn, xây dựng văn bản pháp luật, triển khai công cụ pháp lý - kỹ thuật, thí điểm quy hoạch hành động phát triển đô thị xanh (GCAP), ứng dụng quản lý đô thị thông minh, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, sản xuất và tiêu dùng bền vững, cũng như thử nghiệm nhãn sinh thái cho sản phẩm, dịch vụ thân thiện môi trường. Ngoài cải thiện hạ tầng và quản lý, dự án nhấn mạnh việc nâng cao nhận thức cộng đồng, khuyến khích sự tham gia của chính quyền, doanh nghiệp và người dân.

Đáng chú ý, dự án còn xây dựng hướng dẫn đánh giá mức độ dễ bị tổn thương của các đô thị trước BĐKH, đồng thời triển khai hợp phần kiểm kê khí nhà kính nhằm nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp, đáp ứng mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của Việt Nam. Với sự kết hợp giữa giải pháp chính sách, kỹ thuật, tài chính và truyền thông, dự án được kỳ vọng sẽ trở thành mô hình mẫu, góp phần nâng cao năng lực thể chế, cải thiện chất lượng môi trường và tạo dựng không gian sống xanh, bền vững cho các đô thị Việt Nam trong tương lai.