Vườn Quốc gia Côn Đảo: Bảo tồn thiên nhiên song hành cùng du lịch sinh thái

Điểm hẹn của đa dạng sinh học hiếm có

Nằm cách đất liền gần 200km, quần đảo Côn Đảo gồm 16 đảo lớn nhỏ, trong đó Vườn Quốc gia Côn Đảo chiếm phần lớn diện tích rừng và vùng biển xung quanh. Đây là một trong những khu bảo tồn thiên nhiên có giá trị nhất Việt Nam, đại diện tiêu biểu cho hệ sinh thái rừng nhiệt đới hải đảo và rừng ngập mặn ven biển.

Vườn Quốc gia Côn Đảo có tới 1.077 loài thực vật và 155 loài động vật trên cạn, cùng hơn 1.300 loài sinh vật biển, trong đó nổi bật là hơn 340 loài san hô tạo nên các rạn ngầm phong phú. Nhiều loài sinh vật tại đây được ghi nhận trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới.

Với diện tích rừng ngập mặn hơn 14.000 ha, nơi đây cũng là điểm cư trú và sinh sản quan trọng của nhiều loài quý hiếm như cá cúi (dugong), cá heo, cá voi xanh và đặc biệt là rùa biển – trong đó loài vích là loài có giá trị bảo tồn cao nhất. Một trong những thành tựu nổi bật của Vườn Quốc gia Côn Đảo là việc tổ chức hiệu quả chương trình bảo tồn rùa biển. Kể từ năm 1993, hàng triệu trứng rùa đã được ấp nở và thả an toàn về biển. Số lượng rùa con thả về biển tăng trưởng ấn tượng qua từng thập kỷ – từ 15.312 con năm 1993 lên đến 207.237 con năm 2022.

Vườn Quốc gia Côn Đảo đã đeo thẻ theo dõi cho 6.611 rùa mẹ, triển khai các trại ấp, hồ ấp, giám sát đẻ trứng và xây dựng quy trình cứu hộ bài bản. Không phải ngẫu nhiên mà nơi đây được mệnh danh là “thủ phủ rùa biển” của Việt Nam, và cũng là thành viên của Mạng lưới bảo tồn rùa biển Ấn Độ Dương – Đông Nam Á (IOSEA) từ năm 2019. Ông Nguyễn Khắc Pho – Giám đốc Vườn Quốc gia Côn Đảo – chia sẻ: “Vườn Quốc gia Côn Đảo không chỉ đa dạng sinh học với hàng trăm loài quý hiếm, mà còn là một không gian còn nguyên vẹn về sinh cảnh. Đây là khu rừng đặc dụng đặc biệt chứa đựng cả vẻ đẹp thẩm mỹ, lịch sử và giá trị giáo dục sâu sắc”.

Mô hình gắn kết bảo tồn với trải nghiệm du lịch

Theo ông Nguyễn Khắc Pho, trong những năm gần đây, Vườn Quốc gia Côn Đảo từng bước chuyển mình mạnh mẽ để trở thành điểm đến du lịch sinh thái – trải nghiệm kết hợp giáo dục và bảo tồn. Du khách đến đây không chỉ để nghỉ dưỡng mà còn để tham gia vào chuỗi hoạt động gần gũi với thiên nhiên: đi bộ xuyên rừng, leo núi, khám phá rừng nguyên sinh, lặn ngắm san hô, xem rùa đẻ trứng và thả rùa con về biển.

Sáng kiến “Hộ chiếu Vườn Quốc gia” được triển khai nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng và khuyến khích du khách gắn bó lâu dài với công tác bảo tồn. Năm 2020–2025, Vườn Quốc gia Côn Đảo đã thu hút 184.393 lượt khách du lịch sinh thái, tăng 51% so với giai đoạn trước; đồng thời tổ chức hơn 108.000 lượt tuyên truyền, giáo dục môi trường. Không chỉ là nơi thu hút khách du lịch, Vườn Quốc gia Côn Đảo còn trở thành điểm đến của các nhà khoa học, học sinh, sinh viên – như một “phòng thí nghiệm tự nhiên” với 17 đề tài nghiên cứu đã được triển khai trong 5 năm qua.

Bên cạnh đó, dưới áp lực từ biến đổi khí hậu, khai thác trái phép và các tác động du lịch, công tác bảo tồn tại Vườn Quốc gia Côn Đảo luôn được đặt lên hàng đầu. Trong giai đoạn 2020–2025, lực lượng chuyên trách đã thực hiện trên 31.000 lượt tuần tra, xử lý 19 vụ vi phạm lâm – thủy sản, góp phần bảo vệ hiệu quả vùng lõi rừng và biển. Các biện pháp hiện đại như camera giám sát, phân vùng bảo vệ nghiêm ngặt, lệnh cấm khai thác thủy sản trái phép, kết hợp với hợp tác quốc tế cùng WWF, UNDP, GEF… đang từng bước nâng cao năng lực bảo tồn theo tiêu chuẩn toàn cầu. Đặc biệt, sau cơn bão Linda năm 1997 gây tổn hại nặng nề đến các rạn san hô, đội ngũ cán bộ của Vườn Quốc gia Côn Đảo đã triển khai các kỹ thuật phục hồi sinh học, giúp san hô hồi sinh và tái tạo cảnh quan biển gần như nguyên trạng. Đây được coi là một trong những mô hình phục hồi sinh thái thành công tại Việt Nam.

Ông Nguyễn Khắc Pho cho biết thêm, trong tầm nhìn đến năm 2030, Vườn Quốc gia Côn Đảo sẽ tiếp tục tham mưu xây dựng các chương trình phát triển gắn với mục tiêu trở thành trung tâm bảo tồn và giáo dục sinh thái tầm cỡ quốc gia. Việc được công nhận là Khu Ramsar quốc tế từ năm 1993 và Di sản đa dạng sinh học ASEAN từ năm 2023 là cơ sở để tiếp tục nâng tầm vị thế của Côn Đảo trong bản đồ bảo tồn khu vực.

Côn Đảo không chỉ là một quần đảo xinh đẹp giữa biển khơi, mà còn là “phòng tuyến xanh” gìn giữ sự sống – nơi rừng và biển được chăm sóc bởi những con người tận tụy, và được bảo vệ bởi những bước chân đầy trách nhiệm của du khách bốn phương. Mô hình du lịch sinh thái tại Vườn Quốc gia Côn Đảo đang chứng minh rằng: bảo tồn không phải là đóng kín, mà là mở ra để cùng gìn giữ.