Tiết kiệm, chống lãng phí phải được thực hiện ngay từ khâu xây dựng chính sách

Cần có cơ chế liên thông trong giám sát, thanh tra và xử lý vi phạm

Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 6 thông qua ngày 26/11/2013, có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2014. Qua 10 năm thực hiện Luật, tình trạng lãng phí còn diễn ra khá phổ biến, dưới nhiều dạng thức khác nhau, đã và đang gây ra nhiều hệ lụy cho phát triển.

Bởi vậy, Dự án Luật tiết kiệm, chống lãng phí nhằm xây dựng khung pháp lý về tiết kiệm, chống lãng phí rõ ràng, hiệu quả, đảm bảo các tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc quản lý, sử dụng các nguồn lực của đất nước nhận thức rõ hơn vai trò, tầm quan trọng của công tác tiết kiệm, chống lãng phí, thực sự tham gia có trách nhiệm vào công tác này.

Dự thảo Luật nêu rõ 10 nguyên tắc tiết kiệm, chống lãng phí, trong đó nhấn mạnh: tiết kiệm, chống lãng phí là nhiệm vụ thường xuyên từ chủ trương, đường lối, cơ chế chính sách đến tổ chức thực hiện gắn với kiểm tra, thanh tra, giám sát. Tiết kiệm, chống lãng phí được thực hiện ngay từ khâu xây dựng chính sách, soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật. Việc theo dõi, đánh giá hiệu quả pháp luật về tiết kiệm, chống lãng phí phải được thường xuyên thực hiện nhằm kịp thời phát hiện những điểm nghẽn, nút thắt và đề xuất giải pháp, đảm bảo đồng bộ, thống nhất với chủ trương, đường lối của Đảng.

Cho rằng dự thảo Luật tuy đã thể chế hoá được phần lớn quan điểm, chủ trương của Đảng và nhà nước ta, nhưng GS.TS Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Dân chủ và pháp luật cho rằng dự thảo Luật vẫn còn một số hạn chế, trong đó có việc quy định chưa đầy đủ, chưa bao quát hết các lĩnh vực dễ phát sinh lãng phí trong thực tế. Ví dụ một số lĩnh vực mới, nhạy cảm rất dễ gây lãng phí chưa được quy định, như lãng phí trong chuyển đổi số (đầu tư dàn trải phần mềm, đầu tư xây dựng hạ tầng không hiệu quả).

Bên cạnh đó, quy định về vai trò, trách nhiệm của MTTQ Việt Nam trong giám sát thực hành tiết kiệm, chống lãng phí còn rất chung chung, thiếu cụ thể, thiếu các điều kiện đảm bảo thực hiện. Vai trò giám sát xã hội của báo chí, phương tiện thông tin đại chúng và người dân trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí cũng thiếu cụ thể, chưa thể chế được quan điểm của Đảng và nhà nước về “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”.

Cũng theo GS.TS Trần Ngọc Đường, mối quan hệ giữa Dự thảo Luật với các Luật có liên quan như Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách, Luật Quản lý tài sản công, Luật Công chức… cần được rà soát để đảm bảo sự thống nhất chặt chẽ nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả của việc thực thi Luật tiết kiệm, chống lãng phí. Đồng thời, xây dựng một bộ tiêu chí chung thống nhất về đánh giá hiệu quả tiết kiệm và chống lãng phí; xây dựng cơ chế liên thông trong giám sát thanh tra và xử lý vi phạm giữa các cơ quan chức năng trong tiết kiệm và chống lãng phí.

Chú trọng giải pháp hiệu quả

Góp ý về vai trò giám sát của MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận, Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng, ông Nguyễn Văn Pha, nguyên Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam cho rằng, trong thực tiễn thời gian qua, hoạt động giám sát lĩnh vực này của Mặt trận rất hạn chế và hình thức, từ khâu xây dựng, ban hành kế hoạch đến khâu triển khai thực hiện. Đơn cử, khi Ban Thanh tra nhân dân, Ban Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng muốn tổ chức giám sát việc lãng phí đất đai, lãng phí công sở, lãng phí biệt thự, nhà liền kề, căn hộ chung cư… thì việc tổ chức một đoàn giám sát về một trong các nội dung này là vô cùng khó khăn vì đối tượng giám sát nhiều khi không ở địa bàn xã và nhiều trường hợp họ cũng không phải là cơ quan nhà nước nên không thể làm được.

Theo TS. Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ, lĩnh vực nào cũng tiềm ẩn nguy cơ lãng phí, do đó cần tiếp cận dự thảo Luật trên tinh thần chú trọng giải pháp thực hành tiết kiệm, chống lãng phí một cách hiệu quả. Ông đề nghị bỏ phần “Phạm vi điều chỉnh” và “Đối tượng áp dụng”, bởi đây là trách nhiệm chung của mọi tổ chức, cá nhân, không cần tách biệt. Ông Minh nhấn mạnh, tiết kiệm phải là chiến lược quốc gia, trong đó công khai, minh bạch là biện pháp then chốt; lãng phí do thể chế là nghiêm trọng nhất, là “điểm nghẽn của mọi điểm nghẽn”, do đó, cần tìm biện pháp giải quyết triệt để.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Hoàng Công Thủy đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, làm rõ hơn một số nội dung để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật trình Quốc hội. Trong đó cần tập trung đánh giá mức độ thể chế hóa các quan điểm của Đảng, chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về xây dựng văn hóa tiết kiệm; đưa thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trở thành “tự giác”, “tự nguyện”, “cơm ăn nước uống, áo mặc hàng ngày”.

Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, coi đây là một trong những giải pháp căn cơ, góp phần xây dựng văn hóa tiết kiệm. Thực hiện nguyên tắc “Tiết kiệm, chống lãng phí được thực hiện ngay từ khâu xây dựng chính sách, soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật” nhằm xác định rõ vai trò của xây dựng, hoàn thiện chính sách pháp luật trong việc thực thi, được nêu tại Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Ông Hoàng Công Thủy cũng đề nghị cần nhận xét, đánh giá về sự phù hợp, toàn diện của việc sửa đổi, bổ sung các khái niệm “tiết kiệm”, “lãng phí”; về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Luật; việc bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong các quy định về nội dung và hình thức công khai để tiết kiệm, chống lãng phí của dự thảo Luật với các luật chuyên ngành khác. Bảo đảm vai trò giám sát của Quốc hội, Hội đồng Nhân dân, MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên của MTTQ Việt Nam các cấp và Nhân dân trong việc tiết kiệm, chống lãng phí; có cơ chế khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia phát hiện và cung cấp kịp thời các thông tin về hành vi lãng phí.