Thực hiện Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình: Cộng hưởng hệ giá trị để ngăn chặn bạo lực gia đình

Bạo lực chưa bao giờ là câu trả lời để giải quyết mâu thuẫn

Mới đây, trong đoạn clip được chia sẻ trên mạng xã hội vào ngày 11/8, một người đàn ông đã dùng ghế đánh liên tục vào người một phụ nữ. Sau này xác định, nạn nhân chính là em gái ruột của anh ta. Nguyên nhân, theo lời người anh, bắt đầu từ những tranh chấp, bất đồng kéo dài giữa các thành viên gia đình. Người anh thừa nhận “sai”, nhưng lại biện minh rằng mình “quá bức xúc” và “bất lực” nên không kiềm chế được. Còn theo lời nạn nhân bị đánh thì lý do đăng tải clip là do gia đình không giải quyết nội bộ được.

Trên thực tế, không ít lần mạng xã hội lan truyền những đoạn clip ghi lại cảnh bạo hành bằng nắm đấm xảy ra trong gia đình, giữa những người thân với nhau. Dù rằng từ quy tắc ứng xử, đạo đức xã hội cho tới quy định pháp luật đều không chấp nhận “giải pháp nắm đấm” để hóa giải mâu thuẫn trong gia đình. Luật Phòng, chống BLGĐ năm 2022 nghiêm cấm mọi hành vi bạo lực thể chất, tinh thần, kinh tế hay tình dục. Tùy mức độ thương tích và tính chất hành vi, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính, bị truy cứu trách nhiệm hình sự, thậm chí đối diện án tù. Với quy tắc ứng xử, đạo đức xã hội, bạo lực chưa bao giờ là câu trả lời để giải quyết mâu thuẫn. Cơn nóng giận không đồng nghĩa với “được phép gây thương tích cho người khác”.

Thực tế này cho thấy, để ngăn chặn vấn nạn BLGĐ, thì không chỉ các cơ quan chức năng cần xử lý nghiêm để răn đe, mà cộng động xã hội cũng cần thúc đẩy việc giáo dục kỹ năng quản lý cảm xúc và giải quyết mâu thuẫn. Đây cũng chính là việc triển khai sâu rộng Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình đã được Bộ VH,TT&DL ban hành năm 2022. Trước đó, trong thời gian thí điểm tại một số địa phương, Bộ tiêu chí đã giúp đạt được những con số ấn tượng như số vụ ly hôn, BLGĐ giảm, tỉ lệ gia đình hạnh phúc tăng...

Tại Lạng Sơn, việc triển khai thí điểm Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình từ năm 2019 đã mang lại nhiều chuyển biến tích cực. Ban đầu thực hiện tại 200 hộ thuộc hai thôn của huyện Bắc Sơn và Chi Lăng, đến nay mô hình đã được nhân rộng ra toàn tỉnh. Tại các địa bàn thí điểm không xảy ra bạo lực hay ly hôn, mọi mâu thuẫn được giải quyết hài hòa theo tinh thần Bộ tiêu chí. Toàn tỉnh Lạng Sơn năm 2024 ghi nhận 83,8% hộ đạt danh hiệu Gia đình văn hóa (tăng gần 10% so với năm 2020), số vụ BLGĐ giảm còn 41 vụ, thấp hơn 19 vụ so với năm trước.

Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây (nay là TP HCM) là một trong những địa phương đi đầu cả nước về quy mô tổ chức mạng lưới phòng, chống BLGĐ. Tính đến nay, địa phương này đã xây dựng hơn 90 mô hình phòng, chống bạo lực theo hướng dẫn của Bộ VH,TT&DL; gần 600 mô hình lồng ghép do các tổ chức đoàn thể như Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Cựu chiến binh triển khai; trên 300 câu lạc bộ gia đình phát triển bền vững; khoảng 390 địa chỉ tin cậy tại cộng đồng; hàng trăm đường dây nóng và nhóm hỗ trợ trẻ em, phụ nữ yếu thế. Các mô hình này không chỉ góp phần lan tỏa tinh thần của Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình mà còn trực tiếp nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của người dân, thúc đẩy lối sống có trách nhiệm, biết yêu thương và chia sẻ…

Cộng hưởng hệ giá trị phòng ngừa sớm BLGĐ

Thành công của các mô hình tại nhiều địa phương cho thấy, khi Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình được lồng ghép một cách linh hoạt, sáng tạo vào các hoạt động cộng đồng, hiệu quả phòng ngừa và ứng phó với BLGĐ sẽ được nâng lên rõ rệt.

Tại TP HCM, Bộ tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc - một Bộ tiêu chí đặc biệt được phát triển từ Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình đã được triển khai nhiều năm nay và cho ra kết quả hết sức tốt đẹp. Giai đoạn 2021 - 2024, TP HCM chỉ ghi nhận 86 vụ BLGĐ, tất cả đều được phát hiện và xử lý theo đúng quy định. Đây là kết quả của việc triển khai đồng bộ 100% mô hình phòng, chống BLGĐ tại các quận, huyện. Bên cạnh đó, người dân ngày càng chủ động tố giác các vụ việc bạo lực nhờ mạng lưới hỗ trợ tại cơ sở như Câu lạc bộ gia đình, Nhóm phòng, chống bạo lực, Địa chỉ tin cậy trong cộng đồng và Tổ tư vấn hòa giải.

Đặc biệt, TP HCM còn phát triển 4 mô hình “Hỗ trợ phụ nữ, trẻ em bị bạo lực, xâm hại”, cung cấp dịch vụ hỗ trợ toàn diện và kịp thời thông qua đường dây nóng 1900 54 55 59 hoạt động 24/7. Song song đó, 2.491 Câu lạc bộ “Xây dựng gia đình hạnh phúc” với hơn 54.200 thành viên đang hoạt động hiệu quả, trở thành không gian giáo dục kỹ năng ứng xử, nuôi dạy con, giải quyết mâu thuẫn, chăm sóc sức khỏe tinh thần - tất cả đều hướng đến việc đưa các tiêu chí ứng xử đi vào đời sống thường nhật của hàng chục nghìn gia đình thành phố.

Có thể nói, sự gắn kết hài hòa giữa Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình ở cấp Trung ương và Bộ tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc ở cấp địa phương đã tạo nên một nền tảng vững chắc, giúp TP HCM trở thành điểm sáng trong công tác xây dựng gia đình văn hóa và phòng, chống BLGĐ một cách chủ động, bền vững. Khi những nguyên tắc cốt lõi như tôn trọng, bình đẳng, yêu thương và chia sẻ dần trở thành thói quen ứng xử trong mỗi nhà, thì mâu thuẫn được hóa giải kịp thời, không kịp trở thành ngòi nổ dẫn đến bạo lực. Bên cạnh việc giúp giảm thiểu hành vi vi phạm, Bộ tiêu chí còn từng bước nâng cao ý thức gìn giữ hạnh phúc gia đình, từ đó củng cố nền tảng đạo đức cho cả cộng đồng.

Ở chiều ngược lại, khi các chương trình phòng, chống BLGĐ được triển khai một cách bài bản, có hệ thống và gắn với cộng đồng, thì chính những hoạt động này lại giúp Bộ tiêu chí được người dân đón nhận, lan tỏa sâu rộng hơn.

Đồng thời thông qua những kết quả đạt được, qua phản ánh từ cơ sở, các cơ quan quản lý có thêm dữ liệu thực tế để đánh giá mức độ phù hợp, hiệu quả và sức lan tỏa của từng nhóm tiêu chí trong từng vùng, từng nhóm đối tượng. Việc theo dõi, tổng hợp số liệu, ghi nhận khó khăn, thuận lợi trong quá trình thực hiện tại địa phương sẽ là cơ sở quan trọng để điều chỉnh nội dung, phương thức triển khai cho phù hợp hơn với đặc thù văn hóa, kinh tế - xã hội từng khu vực. Nhờ đó, Bộ tiêu chí không ngừng được làm mới và thích ứng, bảo đảm không chỉ mang tính định hướng chung mà còn thực sự hiệu quả trong từng giai đoạn, từng cộng đồng cụ thể.