Sự việc người trốn trại 40 năm không bị truy nã - Bài cuối: Cần khoan hồng, cho người vi phạm cơ hội sửa sai

Thực tế hiện nay sẽ khó có các trường hợp xảy ra tương tự

Luật sư (LS) Hà Trọng Đại (Đoàn LS Hà Nội) giải thích, theo Điều 60 BLHS, thời hiệu thi hành bản án hình sự (THAHS) là thời hạn mà khi hết thời hạn đó, người bị kết án không phải chấp hành bản án đã tuyên.

Thời hiệu THAHS với người bị kết án là 15 năm với các trường hợp bị phạt tù từ trên 15 đến 30 năm. Thời hiệu chỉ được tính lại nếu trong thời hạn trên mà người bị kết án lại thực hiện hành vi phạm tội mới; hoặc trong thời hạn này, người bị kết án cố tình trốn tránh và đã có quyết định truy nã; thì thời hiệu tính lại kể từ ngày người đó ra trình diện hoặc bị bắt giữ.

Với bản án tuyên ông Thọ 20 năm tù, tới nay đã hơn 40 năm. Ông Thọ trốn về quê sinh sống công khai, ổn định mà không hề trốn tránh, không bị truy nã, cũng không phạm tội mới. Như vậy, đã hết thời hiệu THAHS với ông Thọ.

Theo quy định, VKSND Hà Nội cần phối hợp Công an TP, TAND TP rà soát toàn bộ hồ sơ; sau đó có ý kiến bằng văn bản về việc ông Thọ được áp dụng quy định thời hiệu THAHS.

Sau sự việc hi hữu này, cần làm gì để không tái diễn trường hợp tương tự? LS Đại cho rằng, với thực tế hiện nay thì sẽ khó có các trường hợp xảy ra tương tự. Vụ việc này là hi hữu, đã xảy ra quá lâu, hồ sơ đã bị hủy theo Quyết định 524/QĐ ngày 7/12/1996 của Chánh án TANDTC.

Tuy nhiên để rút kinh nghiệm, cơ quan chức năng cần thực hiện đầy đủ thẩm quyền của mình. Đơn vị giam giữ khi xảy ra sự việc phải lập tức thực hiện việc truy nã, báo cáo cấp trên. VKSND cần kiểm sát chặt chẽ quy trình điều tra, truy tố, xét xử, THAHS để kịp thời phát hiện, nắm bắt vi phạm nếu có; yêu cầu thực hiện và xử lý theo quy định trong trường hợp có vi phạm.

Với vai trò pháp luật đã quy định, mỗi cán bộ, cơ quan tiến hành tố tụng phải thực hiện nghiêm túc, đầy đủ với công việc được giao. CQĐT, VKSND, TAND, Cơ quan THAHS phải có sự phối hợp chặt chẽ, liên tục, kịp thời, đúng thời hạn, đúng chức năng, kiểm tra chéo lẫn nhau, như vậy mới nhanh chóng phát hiện vi phạm, bảo đảm pháp luật được thực thi một cách chính xác.

Ông Thọ hiện không còn nghĩa vụ chấp hành bản án

PGS.TS Trần Văn Độ, nguyên Phó Chánh án TANDTC, nguyên Chánh án Tòa án Quân sự Trung ương nêu quan điểm VKSNDTC đã có Văn bản 3695/VKSTC-V8 xác định: Căn cứ điểm d khoản 2 Điều 60 BLHS, hiện đã hết thời hiệu thi hành với Bản án 706 của TANDTC. Đồng thời, thẩm quyền phối hợp xác minh điều kiện hưởng thời hiệu và kiểm sát việc cho hưởng thời hiệu thuộc VKSND TP Hà Nội (nơi đã xét xử sơ thẩm). “Như vậy, ông Thọ hiện không còn nghĩa vụ chấp hành bản án”, PGS.TS Độ nói.

Cũng theo PGS.TS Độ, vụ việc cho thấy sự thiếu phối hợp giữa một số cơ quan chức năng vào thời điểm hơn 40 năm trước. Trách nhiệm quản lý phạm nhân thuộc về trại giam, nhưng khi ông Thọ trốn trại thì trại lại không thông báo kịp thời đến Công an tỉnh, VKSND, TAND có thẩm quyền. Sau khi ông Thọ trốn trại, cũng không có cơ chế giám sát liên ngành để rà soát và phát hiện các trường hợp tương tự; dẫn đến tình trạng “bỏ lọt” phạm nhân trốn trại.

“Tuy nhiên, cũng cần thông cảm chia sẻ, bởi những năm 1980, nước ta đang trong giai đoạn vừa bước ra khỏi chiến tranh, hệ thống pháp luật và quản lý hành chính còn một số bất cập. Thời đó các cơ quan chức năng còn thiếu nhân lực và công nghệ để quản lý chặt chẽ”, PGS.TS Độ nói.

“Hơn 40 năm, từ một phạm nhân trốn trại, thực tế cho thấy ông Thọ đã “cải tà quy chính” để trở thành công dân lương thiện, không có vi phạm nào mới; nên ngoài việc không phải tiếp tục chịu trách nhiệm về bản án theo quy định pháp luật; thì xã hội cũng cần khoan hồng, cho cơ hội sửa sai”.

Về phía Thạc sĩ Tội phạm học Phùng Đức Hiếu Anh nêu quan điểm: “Vụ việc này không chỉ là bài học rút kinh nghiệm về quản lý THAHS, mà còn cho thấy tầm quan trọng của tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong công việc. Các cơ quan cần công khai kết quả xác minh và xử lý vụ việc để bảo đảm tính minh bạch, để người dân thêm tin tưởng và rà soát, hoàn thiện quy trình quản lý phạm nhân, truy nã, THAHS để tránh lặp lại sai sót tương tự. Trường hợp cần thiết, kiến nghị lên cơ quan có thẩm quyền để xem xét sửa đổi quy định về lưu trữ hồ sơ vụ án hình sự theo phương thức kỹ thuật số, tránh tiêu hủy các tài liệu quan trọng có thể ảnh hưởng đến việc xử lý sau này”.