Quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đối với tài sản của con khi ly hôn

Luật sư Nguyễn Thị Trang - Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết, cha, mẹ không chỉ có nghĩa vụ và quyền về nhân thân mà còn có nghĩa vụ và quyền về tài sản riêng của con chưa thành niên. Nghĩa vụ và quyền về tài sản của con không thay đổi khi cha mẹ ly hôn. Có nghĩa là khi cha mẹ sống chung có những nghĩa vụ và quyền gì thì khi ly hôn họ vẫn có nghĩa vụ và quyền đó mặc dù một trong hai người không phải là người trực tiếp nuôi con.

Tại Điều 77 Luật Hôn nhân và Gia đình (HN&GĐ) 2014 có quy định, cha mẹ có quyền định đoạt tài sản riêng của con chưa thành niên trong hai trường hợp. Trường hợp thứ nhất là con dưới 15 tuổi thì cha mẹ quản lý tài sản riêng của con có quyền định đoạt tài sản đó vì lợi ích của con, nếu con từ đủ 9 tuổi trở lên phải xem xét nguyện vọng của con.

Theo đó, chỉ cha mẹ quản lý tài sản của con thì mới được quyền định đoạt tài sản của con. Điều 76 Luật HN&GĐ 2014 quy định cha mẹ là người quản lý tài sản riêng của con dưới 15 tuổi. Cha mẹ cũng có thể ủy quyền cho người khác quản lý tài sản riêng của con. Cha mẹ không được quản lý tài sản của con trong trường hợp con đang được người khác giám hộ hoặc trong trường hợp người tặng cho tài sản hoặc để lại di sản thừa kế theo di chúc cho người con đã chỉ định người khác quản lý tài sản đó hoặc trường hợp khác theo quy định của pháp luật.

Trường hợp thứ hai là con từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi, con được quyền định đoạt tài sản riêng, nếu tài sản là bất động sản, động sản có đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng hoặc dùng tài sản để kinh doanh thì phải có sự đồng ý bằng văn bản của cha mẹ hoặc người giám hộ. Khi người chưa thành niên có cha, mẹ nhưng cha, mẹ đều mất năng lực hành vi dân sự; cha, mẹ đều có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi; cha, mẹ đều bị hạn chế năng lực hành vi dân sự; cha, mẹ đều bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con; cha, mẹ đều không có điều kiện chăm sóc, giáo dục con và có yêu cầu người giám hộ thì người giám hộ có trách nhiệm quản lý tài sản của người được giám hộ như tài sản của chính mình; được thực hiện giao dịch dân sự liên quan đến tài sản của người được giám hộ vì lợi ích của người được giám hộ.

Ngoài ra, nếu cha hoặc mẹ mất năng lực hành vi dân sự; có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi; bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con thì quyền quản lý tài sản riêng của con thuộc về người còn lại và người này có quyền định đoạt tài sản riêng của con mà không cần có ý kiến của người kia.

Theo khoản 14 Điều 3 Luật HN&GĐ 2014, khi ly hôn thì quan hệ vợ chồng sẽ chấm dứt theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án. Pháp luật HN&GĐ không quy định cha mẹ khi ly hôn phải chia tài sản cho con cái. Việc tặng cho tài sản hay không tặng cho tài sản cho con hoàn toàn phụ thuộc quyền quyết định của cha, mẹ. Để tặng cho tài sản cho con thì cha, mẹ có thể thỏa thuận về việc tặng cho thông qua giao dịch tặng cho.

Đối với giao dịch liên quan đến tài sản là bất động sản, động sản có đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng, tài sản đưa vào kinh doanh thì người con có đầy đủ năng lực hành vi dân sự có thể tự mình đứng ra lập và ký hợp đồng tặng cho với cha mẹ. Còn với người con chưa thành niên thì thủ tục có phức tạp hơn cần có người đại diện tham gia vào giao dịch.

Nếu cha mẹ lập hợp đồng tặng cho thì cha mẹ sẽ vừa đứng bên tặng cho, vừa đứng bên nhận tặng cho với tư cách là người đại diện. Như vậy là vi phạm pháp luật vì người đại diện không được nhân danh người được đại diện để xác lập, thực hiện giao dịch dân sự với chính mình hoặc với người thứ ba mà mình cũng là người đại diện của người đó, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Để giải quyết vướng mắc trên thì các tổ chức công chứng có thể hướng dẫn các bên lập văn bản (giấy) cam kết tặng cho con. Cách làm này không trái với quy định của pháp luật, đồng thời bảo đảm được quyền lợi của cha mẹ và con. Sau khi lập văn bản cam kết tặng cho con thì cha mẹ tiến hành thủ tục đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản cho con. Khi thỏa thuận việc tặng cho tài sản cho con, cha mẹ phải thỏa thuận người đại diện cho con.

Cũng cần lưu ý, đối với trường hợp tài sản là quyền sử dụng đất, thì trong giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ghi tên người con, đồng thời sẽ ghi tên người đại diện của con là cha mẹ, có trường hợp là một bên cha hoặc mẹ theo thỏa thuận. Khi người con đủ 18 tuổi thì có thể đến Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai làm thủ tục đính chính giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (bỏ phần đại diện).