Phát huy tiềm năng nghiên cứu khoa học của các trường đại học

Đề án đặt ra quan điểm phát triển một số trường ĐH trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh theo tiêu chuẩn quốc tế, với năng lực vượt trội trong nghiên cứu khoa học (NCKH), chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo (ĐMST) và đào tạo nhân lực, phát triển nhân tài. Các trường này sẽ giữ vai trò đầu tàu, dẫn dắt mạng lưới các ĐH, viện nghiên cứu, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ chiến lược.

Phương thức hợp tác Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp được xác định là động lực phát triển chủ yếu. Mục tiêu đến 2035, số lượng trường được đầu tư, phát triển là 25 - 30 cơ sở giáo dục ĐH công lập. Trong đó, từ 3 - 5 sẽ được xây dựng theo mô hình ĐH nghiên cứu đẳng cấp quốc tế. Số nhóm nghiên cứu mạnh là 70, trong đó ít nhất 50 nhóm đạt trình độ quốc tế.

Để hiện thực hóa các mục tiêu, đề án xác định các nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm: Rà soát, đề xuất cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển trường ĐH trở thành chủ thể nghiên cứu mạnh; nâng cao năng lực NCKH, ĐMST, hợp tác và kết nối của các ĐH…

Tại hội thảo, các ý kiến góp ý đều khẳng định các mục tiêu trên là cần thiết trong bối cảnh cả nước đẩy mạnh phát triển khoa học và công nghệ, nhưng giải pháp làm sao để đạt các mục tiêu này mới là quan trọng.

Một số ý kiến tại hội thảo cho rằng Nhà nước cần đầu tư “mạnh tay” vào các trường ĐH, tránh tình trạng đầu tư nhỏ giọt “thì sẽ không đi đến đâu cả”. Đầu tư mạnh từ phát triển nghiên cứu, công bố quốc tế, thu hút nhân tài khoa học, đào tạo và giữ chân nhân tài, cơ sở vật chất - trang thiết bị nghiên cứu; tăng cường đầu tư theo định hướng nghiên cứu, trong đó ưu tiên phân bổ cho các trường kỹ thuật trọng điểm, các lĩnh vực công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo (AI), bán dẫn, năng lượng tái tạo, công nghệ y sinh và hạ tầng giao thông tốc độ cao...

Lãnh đạo Bộ GD&ĐT đồng ý với các quan điểm trên, cho rằng vấn đề lớn với nhiều trường hiện nay là càng làm NCKH thì càng phải bỏ ra nhiều kinh phí đầu tư. Vì vậy, cần có cơ chế giúp các trường có nguồn lực đủ lớn để phát triển NCKH, bên cạnh sự đầu tư của Nhà nước. Hiện không ít trường ở Việt Nam buộc phải lấy nguồn thu khác để đầu tư cho NCKH và phần lớn số này đến từ học phí của sinh viên. “Điều này không đúng, phải lấy khoa học nuôi khoa học”, lãnh đạo Bộ nhận định, đề nghị các bộ phận chức năng xem lại quy định về tài chính và chi tiêu của các trường ĐH để có hướng tháo gỡ hoặc đề xuất sửa đổi các quy định liên quan.

Những ý kiến nêu trên là rất thiết thực, tuy nhiên dư luận cho rằng bên cạnh câu chuyện tiền bạc đầu tư, thì vấn đề phân quyền trong lĩnh vực NCKH, cho phép các ĐH được tự chủ phần nào trong chỉ định nhân lực NCKH, tăng cường ý thức chắt chiu nguồn lực và thổi bùng tình yêu nghề của những người tham gia NCKH… cũng rất quan trọng; đặc biệt là trong bối cảnh đất nước ta không thể có quá nhiều tiền để có thể đầu tư như các nước tiên tiến trên thế giới. Kết hợp hài hòa được những vấn đề này, kỳ vọng đất nước ngày càng có nhiều trường ĐH đồng thời là những cơ sở NCKH mạnh là điều hoàn toàn có thể đạt được.