Ninh Bình: Phát huy giá trị di sản văn hóa, lễ hội, tín ngưỡng

Tỉnh Ninh Bình mới, sau sáp nhập, thực sự đã bước vào kỷ nguyên mới, từ một địa phương văn hóa truyền thống, trở thành vùng di sản quy mô quốc gia – quốc tế. Các hoạt động lễ hội được nâng cao quy mô, tổ chức chuyên nghiệp hơn; hệ thống di tích mở rộng phạm vi kết nối vùng; cộng đồng là nhân tố chủ đạo, đồng hành cùng cơ quan quản lý trong bảo tồn, phát huy truyền thống.

Bằng ý chí và tầm nhìn, Ninh Bình mới – nơi văn hóa cổ truyền hòa quyện cùng triển vọng hội nhập – đang hiện thực hóa khát vọng “Tinh hoa di sản, bứt phá tương lai”.

Vùng di sản tinh hoa – quy mô và bản sắc độc đáo

Việc sáp nhập ba tỉnh tạo thành vùng di sản mang chiều sâu lịch sử từ thời Đinh – Lê – Trần, sở hữu danh mục di tích đồ sộ với gần 5.000 di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng. Trong đó, có hàng ngàn di tích vật thể, và hàng trăm di sản văn hóa phi vật thể – từ hát chèo, múa rối đến tín ngưỡng thờ Mẫu, trống đồng Ngọc Lũ…

Cùng với đó, Quần thể khu du lịch Tràng An – di sản kép đầu tiên thuộc khu vực Đông Nam Á, được UNESCO ghi danh năm 2014 – trở thành biểu tượng văn hóa, cảnh quan, tâm linh hội tụ của vùng miền mới.

“Tinh hoa di sản” không chỉ là ký ức, mà là nguồn lực để phát triển đô thị và xây dựng thương hiệu sống động.

Năm 2025, Ninh Bình liên tiếp tổ chức khai mạc lễ hội như: Lễ hội Hoa Lư, Festival – Lễ hội âm nhạc sáng tạo kết hợp Tuần lễ sáng tạo, với dàn nghệ sĩ đình đám nhằm thu hút giới trẻ, đa dạng hóa sản phẩm văn hóa và di sản. Festival trở thành nhịp cầu đưa Ninh Bình trở thành “đô thị di sản thiên niên kỷ – đô thị sáng tạo”, với tầm nhìn năm 2035 nâng cấp lên thành phố trực thuộc Trung ương.

Hình tượng “Trái tim di sản” được chọn năm 2025, xuyên suốt chiến lược phát triển: kết nối sông – núi – cộng đồng, di sản – sáng tạo, du lịch – nghệ thuật – nghiên cứu, gắn với bảo tồn và phát triển.

Phủ Dầy - Trung tâm tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt.

Phủ Dầy – một địa điểm linh thiêng gắn bó chặt chẽ với tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ – hiện là biểu tượng tiêu biểu của mệnh đề "Tinh hoa di sản, bứt phá tương lai" tại Ninh Bình mới sau sáp nhập. Đây được coi là “thánh địa của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ”, với hệ thống 18 di tích, gồm phủ Tiên Hương, phủ Vân Cát và lăng Mẫu Liễu Hạnh, một trong Tứ bất tử tín ngưỡng Việt Nam.

Lễ hội Phủ Dầy kéo dài từ 3–8/3 âm lịch mỗi năm, kết hợp huyền thoại, ẩm thực, hội hoa trượng, rước Mẫu, vật võ, múa lân… trở thành hoạt động văn hóa – du lịch, thu hút một lượng lớn du khách trong và ngoài nước. Mang lại giá trị văn hóa – xã hội và bản sắc dân tộc, được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Tín ngưỡng này làm giàu không gian văn hóa Ninh Bình mới, tạo cơ sở cho phát triển du lịch tâm linh, kết nối tour “Phủ Dầy – Chùa Bái Đính – Tràng An” trong tương lai. Việc tôn vinh và phát triển tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ tại Phủ Dầy là minh chứng rõ nhất cho phương châm “Tinh hoa di sản, bứt phá tương lai” của Ninh Bình mới. Đây không chỉ là sự gìn giữ linh thiêng, mà còn là động lực sáng tạo, liên kết vùng, mang lại giá trị kinh tế – văn hóa – xã hội bền vững cho tỉnh.

Chuyển hóa di sản thành lợi thế kinh tế

Theo Sở Du lịch Ninh Bình, tính riêng 6 tháng đầu năm 2025, Ninh Bình ước đón 13,98 triệu lượt khách du lịch, doanh thu ước đạt 12.711 tỷ đồng. Dự kiến cả năm 2025, Ninh Bình đón gần 15 triệu lượt khách, trong đó hơn 2 triệu lượt khách quốc tế. – con số thể hiện sức bật bền vững. "Tinh hoa di sản" bằng sáng tạo sản phẩm, dẫn tới “bứt phá tương lai” với nền kinh tế đa ngành, bền vững.

Các lễ hội không chỉ được duy trì, mà còn được nâng tầm, áp dụng tổ chức chuyên nghiệp, đầu tư truyền thông, thiết kế sản phẩm du lịch, góp phần đưa Ninh Bình lên bản đồ du lịch ngang tầm quốc tế.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Phương – Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam cho rằng: “Di sản văn hóa không chỉ là yếu tố để bảo tồn, mà là nguồn lực kinh tế – xã hội nếu được đầu tư và tổ chức chuyên nghiệp”. Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Phương cũng nhấn mạnh yếu tố văn hóa phải là “hạt nhân của mọi chiến lược”, đồng thời đề xuất xây dựng Hoa Lư thành “vùng lõi sáng tạo” – định vị sản phẩm di sản, không gian sáng tạo và chuyển đổi số di sản, nhằm hiện thực hóa tầm nhìn “Tinh hoa di sản – bứt phá tương lai”.