Những trưởng bản, trưởng làng quên mình cứu dân trong bão lũ

Trong hành trình chống chọi với thiên tai, họ không chỉ cứu sống hàng trăm người dân mà còn thắp lên ngọn lửa của lòng tin, của nghĩa tình xóm làng Việt Nam. Họ không màng danh lợi, không chờ lệnh, chỉ đơn giản là hành động bằng cả trái tim của người thủ lĩnh cộng đồng.

Người hùng chân đất níu giữ sinh mạng cho người dân

Ở những vùng cao, vùng sâu, trưởng bản, trưởng thôn không chỉ là người có uy tín trong cộng đồng, mà còn là “cầu nối” giữa dân và chính quyền. Họ hiểu rõ từng con suối, ngọn đồi, từng lối mòn dẫn ra khỏi làng, từng nóc nhà dễ bị lũ cuốn. Và chính sự am hiểu ấy đã giúp nhiều người thoát chết trong gang tấc. Khi bão lũ ầm ập kéo tới, nhiều trưởng bản đã trở thành người phát tín hiệu trong những thời điểm sinh tử. Khi mạng lưới liên lạc bị cắt đứt, đường sá chia cắt, chính họ là người dùng bộ đàm, điện thoại vệ tinh, hoặc chạy bộ cả chục cây số để gửi đi tín hiệu cầu cứu cho xã, huyện.

Rạng sáng 1/8/2025, trận lũ quét và sạt lở đất nghiêm trọng ập xuống bản Háng Pu Xi, xã Xa Dung (Điện Biên). Lũ dữ cuốn theo đất đá tràn về, nhấn chìm cả khu vực. Đêm ấy, Trưởng bản Mùa A Thi (26 tuổi) đã dũng cảm lao vào dòng lũ, hô hoán người dân chạy nạn, cõng người già thoát thân, cứu cả bản Háng Pu Xi khỏi thảm họa. Nhờ cảnh báo kịp thời và hành động quyết đoán của anh, 90 nhân khẩu trong khu vực nguy hiểm đã thoát nạn. Cơn lũ dữ đi qua nhưng hậu quả để lại cho người dân bản Háng Pu Xi vẫn còn đó, hoang tàn và đổ nát. Trưởng bản trẻ Mùa A Thi tất bật phối hợp cùng với lực lượng chức năng khẩn trương cứu hộ, tìm kiếm nạn nhân mất tích, thu dọn đống đổ nát, lau chùi những tài sản còn sót lại giúp dân bản sớm ổn định cuộc sống…

Cơn bão số 3 năm 2024, cùng hoàn lưu bão đã cuốn trôi hàng chục ngôi nhà của đồng bào, để lại quang cảnh hoang tàn, đau thương. Người thôn Kho Vàng (xã Cốc Lầu, tỉnh Lào Cai) vẫn nhớ như in câu chuyện về “người hùng” trẻ tuổi của mình - Trưởng thôn Ma Seo Chứ, người đã được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen về thành tích xuất sắc trong phòng, chống, khắc phục hậu quả cơn bão số 3 khi giúp 17 hộ dân với 115 nhân khẩu thoát khỏi trận lũ ác nghiệt. Những ngày sau đó, anh Ma Seo Chứ tiếp tục cùng chính quyền, lực lượng công an và các đoàn thể xã, các tình nguyện viên không quản hiểm nguy, băng rừng, vượt núi vận chuyển các nhu yếu phẩm thiết yếu cho bà con đang ở lán tạm và cả người dân ở các địa điểm khác bị cô lập.

Do thôn Nậm Tông (xã Nậm Lúc, huyện Bắc Hà, Lào Cai cũ, nay là xã Cốc Lầu, tỉnh Lào Cai) không có sóng điện thoại nên ngay khi phát hiện vụ sạt lở đất vùi lấp 10 nhà dân, Trưởng thôn Lý A Hải đã chạy bộ xuống xã báo tin. Nhớ lại thời điểm xảy ra vụ việc kinh hoàng, anh Hải kể, trưa 10/9/2024, khi phát hiện đất đá trên đồi đổ sập xuống nhiều ngôi nhà trong thôn, anh chạy ra khỏi hiện trường khoảng 1km để bắt sóng điện thoại (do thôn Nậm Tông nằm trong vùng không có sóng) gọi báo cáo lãnh đạo xã.

“Tôi định báo cáo qua điện thoại nhưng không có sóng nên có nói với bí thư chi bộ thôn rằng “anh ở đây, cùng với người dân cứu những người đang sống sót trước đã, những người đang bị vùi lấp và mất tích tính sau”. Rồi tôi chạy bộ xuống xã, cả đi cả về hơn 20km”, anh Hải nói. Vừa tới xã, anh Hải khóc nức nở và báo cáo lãnh đạo: “Các anh ơi, em không gọi điện cho các anh được, thôn em vừa xảy ra sạt lở đất chết người, 10 nhà bị vùi lấp”. Sau khi nhận được thông tin, chính quyền xã Nậm Lúc nhanh chóng cử lực lượng cùng Trưởng thôn Lý A Hải trở lại thôn để cứu người.

Từng ngược xuôi như con thoi vần vũ giữa dòng nước đục trong đêm hôm khuya khoắt, anh Lô Văn Du, Trưởng bản Đửa (xã Lượng Minh, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An cũ, nay là xã Lượng Minh, tỉnh Nghệ An) nhớ lại: “Chiều tối ngày 30/9/2024 mưa to, sấm sét dập dồn đến khoảng 12h đêm nước bắt đầu dâng cao và đột ngột xuất hiện cơn lũ ào ào ập đến không ai kịp trở tay. Thời điểm mưa to, tôi đã gọi điện liên tục hỏi thăm các nhà. Khi biết nước dâng lên nhanh, tôi có dự cảm không lành nên đã vội gọi điện một số người trong bản để trước mắt sơ tán những người già yếu, bệnh tật trước.

Có những hình ảnh không thể nào quên - như chiếc áo mưa bạc màu phủ lên tấm lưng của Trưởng ban Lô Văn Du khi anh cõng từng đứa trẻ, dìu từng cụ già vượt qua dòng suối đang lên nước. Anh lội qua dòng nước xiết để mang thực phẩm, thuốc men từ đầu bản về cho dân. Anh Lô Văn Du kể giản dị: “Tôi là trưởng bản. Tôi đi trước. Mình mà không dám, dân không ai dám theo. Mình mà chậm một bước, bà con đói, bệnh, khổ hơn”.

Sẵn sàng hy sinh, chọn cứu người làm lẽ sống

Khi thiên tai ập đến, khi từng đợt mưa lũ nhấn chìm bản làng, chính họ là những người đầu tiên chạy ngược dòng nước, dầm mưa, bám rễ giữa hiểm nguy để cứu từng sinh mạng, từng mái nhà, từng bao thóc.

36 ngôi nhà bị cuốn trôi trong đêm lũ kinh hoàng 2/8/2017, nhưng may mắn là cả 178 hộ dân ở bản Hua Nặm (xã Nặm Păm, huyện Mường La, tỉnh Sơn La cũ, nay là xã Mường La, tỉnh Sơn La) không có ai thiệt mạng. Đêm nước lũ tràn về, chồng vắng nhà, hai mẹ con chị Tòng Thị Vân đang ngủ thì nghe loa thông báo của Trưởng bản Cà Văn Biên và người dân hô hoán, chị chỉ kịp bế con mà chạy, quần áo độc mỗi bộ trên người ướt sũng. “Vừa thoát được cơn lũ, ngoảnh lại nhìn nhà trôi đi hết. Tất cả tài sản lợn gà, trâu bò, lúa đi hết luôn. Bây giờ con mình đòi về nhà, nhưng làm gì còn nhà để về nữa”, chị Vân ôm con rơi nước mắt.

Chồng đi làm ăn xa, ở nhà chỉ còn ba mẹ con chị Lò Thị Khuyên, đêm mưa lũ lớn cả ba mẹ con đang ngủ, được người chú và Trưởng bản Cà Văn Biên gọi chạy lũ nên kịp thoát chết. “May mà có Trưởng bản chứ không thì ba mẹ con không sống được. Vừa kịp ra khỏi nhà thì lũ đã lên ngập quá nửa người. Hai con nhỏ còn không kịp mặc quần áo”, chị Khuyên nghẹn ngào.

Ngày 8/12/2018, rất đông người dân thôn Phước Hạ (xã Phước Đồng, Nha Trang, Khánh Hòa cũ, nay là phường Nam Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa) tập trung tại nhà ông Nguyễn Văn Chiến - Trưởng thôn Phước Hạ bày tỏ tiếc thương, tiễn đưa ông về cõi vĩnh hằng.

Ông Chiến là người đã cùng các thanh niên trong thôn cứu hàng chục người dân thoát chết trong gang tấc trong đợt lũ dữ hôm 18/11. Ông Chiến mất do giẫm phải thép gai, dẫn đến nhiễm trùng uốn ván nặng trong quá trình cứu hộ dân. Ông Chiến được đưa đến Bệnh viện Đa khoa tỉnh điều trị, sau đó, được đưa vào TP Hồ Chí Minh tiếp tục chữa trị. Tuy nhiên, diễn biến bệnh của ông ngày càng xấu và không thể qua khỏi. Khi nước rút, mái nhà được dựng lại, trẻ em được quay về lớp học, người dân không bao giờ quên ai là người đầu tiên gõ cửa nhà mình lúc giông bão kéo về. Chị Nguyễn Thị Nguyệt - người dân vùng rốn lũ rưng rưng: “Không có Trưởng thôn Nguyễn Văn Chiến, chắc cả gia đình tôi chết cả nhà trong đêm. Chúng tôi biết ơn ông ấy suốt đời”...

Giữa dòng nước cuồn cuộn, tiếng gầm rú của thiên nhiên, chính những bước chân không ngơi nghỉ, những bàn tay dạn dày sương gió của các trưởng bản đã níu giữ sinh mạng cho biết bao con người. Họ là tấm lá chắn của bản làng, là người dọn đường sống giữa cái chết, là hy vọng nhỏ bé nhưng bền bỉ giữa thiên tai. Giữa hiểm nguy, những trưởng bản ấy không sợ mất mạng. Thứ duy nhất họ sợ là một người dân nào đó phải nằm lại trong nước lũ, vì sự chậm trễ, do mình không làm tròn trách nhiệm.

Câu chuyện về những trưởng bản ấy đã để lại những dấu ấn không thể phai mờ trong lòng hàng trăm người dân được cứu sống. Họ không chỉ là người “giữ hồn” bản làng, mà còn là biểu tượng của sự dũng cảm, tận tụy trách nhiệm, chan chứa tình yêu thương. Rất nhiều người dân đã tri ân những người đã đứng giữa lằn ranh của sinh tử mà không chùn bước. Cảm ơn những trưởng bản, trưởng thôn - những người hùng giữa đời thường đã gìn giữ sự sống, gìn giữ nghĩa tình - ngay giữa lúc thiên tai, bão lũ. Họ đã chọn cứu người làm lẽ sống.