Ngành sữa Việt Nam đối mặt ba 'nút thắt' lớn
(PLVN) - Nhu cầu tiêu thụ sữa tại Việt Nam tăng nhanh nhưng nguồn sữa tươi trong nước mới đáp ứng được khoảng 38% nhu cầu. Bên cạnh sức ép cạnh tranh từ doanh nghiệp ngoại, ngành sữa còn đối diện bài toán minh bạch sản phẩm khi nhiều loại “sữa hoàn nguyên” vẫn được ghi là “sữa tươi tiệt trùng”.
Phát biểu tại hội thảo về chiến lược phát triển ngành sữa đến năm 2030, tầm nhìn 2045, diễn ra ngày 5/8, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài cho biết mức tiêu thụ sữa bình quân đầu người ở Việt Nam hiện khoảng 27 lít/năm, dự báo sẽ tiếp tục tăng 7-8% mỗi năm. Con số này vẫn thấp hơn Thái Lan (35 lít), Singapore (45 lít) và các nước châu Âu (80-100 lít).
Sau hơn 10 năm thực hiện Quyết định số 3399/QĐ-BCT về quy hoạch phát triển ngành công nghiệp chế biến sữa, nhiều mục tiêu đã đạt được. Năm 2023, sản lượng sữa tươi đạt khoảng 1,86 tỷ lít, sữa bột 154.800 tấn. Tuy nhiên, nguồn sữa tươi khai thác từ đàn bò sữa trong nước mới đáp ứng khoảng 38% nhu cầu chế biến.
Thứ trưởng Hoài cho rằng, việc tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA… mở ra cơ hội lớn cho ngành sữa, nhưng cũng mang đến sức ép cạnh tranh gay gắt. Thị hiếu người tiêu dùng ngày càng chuộng sản phẩm sạch, hữu cơ, công thức mới, buộc doanh nghiệp phải đổi mới sáng tạo.
Ông Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam chia sẻ, Việt Nam hiện chỉ có 3,3 con bò sữa/1.000 dân, thấp hơn nhiều so với Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc. Nếu không có chính sách kịp thời và mạnh mẽ, mục tiêu tự túc 60% nguyên liệu vào năm 2030 khó đạt. Ông đề xuất phát triển song song chăn nuôi thâm canh công nghệ cao của các tập đoàn lớn và chăn nuôi hộ gia đình chuyên nghiệp quy mô 30-50 con, nhằm tận dụng lao động nông thôn và phụ phẩm nông nghiệp.
Một vấn đề nổi bật khác được nhiều chuyên gia nhấn mạnh là sự thiếu minh bạch giữa “sữa tươi” và “sữa hoàn nguyên”. PGS.TS. Vũ Nguyên Thành - Viện trưởng Viện Công nghiệp Thực phẩm cho biết hiện cả hai loại này đều được ghi nhãn “sữa tiệt trùng”, khiến người tiêu dùng khó phân biệt. Sữa tươi giàu dinh dưỡng hơn nhưng giá thành cao, chịu bất lợi cạnh tranh so với sữa hoàn nguyên giá rẻ.
Ông Thành chỉ ra bất cập của quy chuẩn hiện hành: chưa phân định rõ sữa nguyên liệu tươi và sữa pha từ bột; chưa quy định hàm lượng chất béo tối thiểu - thành phần quan trọng cho phát triển não bộ, cung cấp vitamin A, D, E, K và hỗ trợ miễn dịch. Việc cập nhật quy chuẩn là cấp thiết để bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt là trẻ em.
GS.TS.BS Lê Thị Hợp - Nguyên Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cũng cho rằng cần minh bạch tuyệt đối trong ghi nhãn, nhất là với các chương trình có liên quan tới trẻ em. “Không thể gian lận với người tiêu dùng, nhất là trẻ nhỏ. Cần quy định rõ loại sữa sử dụng để đảm bảo quyền lợi dinh dưỡng cho học sinh,” bà Hợp nhấn mạnh.
Các chuyên gia cho rằng, để ngành sữa Việt Nam phát triển bền vững, cần đồng thời giải quyết ba thách thức tăng sản lượng nguyên liệu trong nước, nâng cao sức cạnh tranh và minh bạch sản phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng và xây dựng niềm tin của người tiêu dùng.