“Lúa thơm – Tôm sạch” - hướng phát triển nông nghiệp bền vững của Cà Mau

Hướng đi đúng trong bối cảnh biến đổi khí hậu

Việc hợp nhất tỉnh Cà Mau và Bạc Liêu thành tỉnh Cà Mau mới không chỉ mở rộng không gian phát triển mà còn tạo cơ hội để phát huy tối đa các nguồn lực chung, đặc biệt là lợi thế về kinh tế nông nghiệp – thủy sản. 

Hiện toàn tỉnh Cà Mau có khoảng 93.000 ha canh tác theo mô hình lúa – tôm, trong đó hơn 40.000 ha được quy hoạch theo hướng sinh thái – hữu cơ, tập trung tại các địa bàn như xã Thới Bình, Trí Phải, Biển Bạch, Tân Lộc, Khánh An, U Minh, Nguyễn Phích... Mô hình sản xuất này được đánh giá cao vì vừa tận dụng được điều kiện tự nhiên vùng nước lợ, vừa góp phần ổn định sinh kế và nâng cao thu nhập cho người dân.

Theo ngành nông nghiệp tỉnh Cà Mau, mô hình lúa – tôm là mô hình canh tác hai vụ luân canh: mùa khô nuôi tôm, mùa mưa trồng lúa. Quá trình canh tác giúp cải thiện môi trường đất và nước, hạn chế dịch bệnh, đồng thời giảm chi phí sản xuất, tăng hiệu quả kinh tế và tính bền vững.

Trong đó mô hình tôm – lúa được chứng nhận đạt chuẩn quốc tế ASC (Aquaculture Stewardship Council - Chứng nhận nuôi trồng thuỷ sản trách nhiệm), là mô hình thân thiện với môi trường, phù hợp tiêu chuẩn xuất khẩu. Tỉnh đang nỗ lực nhân rộng mô hình này, với mục tiêu đến năm 2030, toàn bộ diện tích tôm – lúa của tỉnh đạt một trong các chứng nhận quốc tế như ASC, BAP, GlobalGAP, hữu cơ...

Xã Trí Phải (tỉnh Cà Mau) là địa phương đi đầu trong chuyển đổi và tổ chức sản xuất theo mô hình lúa – tôm bền vững. Trên địa bàn xã hiện có hơn 5.000 ha nuôi tôm đạt chứng nhận ASC, BAP, góp phần đưa con tôm Cà Mau ra thị trường thế giới. Nhiều mô hình canh tác lúa sạch, lúa sinh thái kết hợp nuôi tôm hữu cơ đã mang lại hiệu quả cao, cải thiện thu nhập và bảo vệ hệ sinh thái.

Tiêu biểu là mô hình của ông Trần Văn Hùng (ấp 4, xã Trí Phải), với 5 ha canh tác theo hướng hữu cơ. Mỗi năm, ông Hùng thu nhập trên 200 triệu đồng/ha nhờ áp dụng nghiêm ngặt quy trình kỹ thuật và không sử dụng hóa chất độc hại. Đây là mô hình kinh tế tuần hoàn, hài hòa với thiên nhiên, cần được nhân rộng.

Tại xã Trí Phải, Công ty TNHH Xã hội Tôm chứng nhận Minh Phú đã phối hợp UBND xã và các HTX triển khai xây dựng vùng nuôi đạt chuẩn ASC GROUP đầu tiên tại Việt Nam và trên thế giới. Tính đến nay, xã có 392 hộ được cấp chứng nhận, với tổng diện tích 972,4 ha.

Vừa qua, tại xã Thới Bình, lễ công bố sản phẩm OCOP gắn với mô hình tôm – lúa cũng đã được tổ chức, tạo sức lan tỏa tích cực trong cộng đồng sản xuất nông nghiệp.

Còn tại xã Vĩnh Lộc, HTX Nông nghiệp tổng hợp Ba Đình là đơn vị điển hình trong liên kết sản xuất lúa – tôm. Ông Nông Văn Thạch – Giám đốc HTX cho biết: “Định hướng sản xuất lúa – tôm đã mở ra hướng đi mới cho HTX và giải quyết tốt đầu ra cho xã viên. Khi sản lượng gắn với chất lượng, sản phẩm có thị trường ổn định ngay từ đầu vụ, tránh cảnh được mùa mất giá. Do đó, bà con rất tâm huyết với thương hiệu ‘lúa thơm – tôm sạch’, cùng HTX xây dựng chuỗi liên kết bền vững”.

Cà Mau hiện có hơn 300.000 ha nuôi trồng thủy sản, trong đó diện tích nuôi tôm nước lợ hơn 280.000 ha. Ngành tôm đóng góp khoảng 80% giá trị sản xuất thủy sản và chiếm 49% tổng giá trị ngành nông nghiệp tỉnh.

Với 32 nhà máy chế biến xuất khẩu hiện đại, công suất trên 250.000 tấn/năm, Cà Mau là địa phương có năng lực chế biến và xuất khẩu tôm hàng đầu cả nước. Các nhà máy tại đây đạt các tiêu chuẩn quốc tế như ASC, SA-8000, BRC, ISO-9001, Naturland... góp phần đưa tôm Cà Mau xuất khẩu tới hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Tuy nhiên, để phát triển bền vững, tỉnh xác định phải xây dựng thương hiệu “lúa thơm – tôm sạch” gắn với vùng nguyên liệu đạt chuẩn, có truy xuất nguồn gốc, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.

 Ông Phạm Văn Mười – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh nhận định: “Lúa – tôm là mô hình sản xuất thuận thiên, thích ứng biến đổi khí hậu mang lại lợi ích "3 trong 1", kinh tế, môi trường và xã hội. Việc phá vỡ quy hoạch vùng chuyển đổi không chỉ không mang lại hiệu quả như kỳ vọng, mà còn kéo theo nhiều hệ lụy như suy giảm năng suất, dịch bệnh và đứt gãy chuỗi liên kết”.

Theo ông Phạm Văn Mười, việc xây dựng thương hiệu “lúa thơm – tôm sạch” là một hành trình dài hơi, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, doanh nghiệp và người dân. “Khi các bên cùng chung tay, chúng ta mới có thể phát triển mô hình này theo hướng bền vững, đạt tiêu chuẩn quốc tế và mở rộng thị trường xuất khẩu”, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau nhấn mạnh.

Trong thời gian tới, tỉnh Cà Mau sẽ tiếp tục quy hoạch mở rộng vùng tôm – lúa đạt chuẩn tại các xã Thới Bình, Trí Phải, Biển Bạch, Tân Lộc… hình thành các chuỗi sản xuất – tiêu thụ khép kín, thân thiện với môi trường, từ đó khẳng định vị thế con tôm và hạt gạo Cà Mau trên bản đồ nông sản quốc tế.