Kích thích tự học, hạn chế học thêm: Cú hích từ Thông tư 29/2024 và sách Cánh Diều

Học sinh chủ động, giáo viên trở thành người hướng dẫn

Từ khi có hiệu lực, tình trạng học thêm phi chính quy tại nhiều địa phương đã giảm rõ rệt. Học sinh chuyển hướng sang tự học, giáo viên thay vì giảng dạy một chiều này chuyển sang hướng dẫn học sinh tự học, tập trung tư duy, tổng hợp thông tin. Thay vì chạy theo các lớp học ngoài nhà trường, học sinh đang dần thích nghi với phương pháp học mới, giảm áp lực học tập cho học sinh. Các nhà trường cũng bố trí lại việc giảng dạy đối với các khối lớp, tập trung xây dựng phong trào tự học và hướng dẫn tự học, các thầy cô giáo không sa đà vào kiến thức mà từng bước nâng cao khả năng tư duy, tổng hợp của học sinh...

Có thể nói, phát huy tinh thần tự học của học sinh phổ thông là yêu cầu quan trọng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, đặc biệt theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Điểm khác biệt chính là giáo viên từ vai trò của người truyền thụ nay trở thành người hướng dẫn, đồng hành; hạn chế tình trạng giảng dạy một chiều khi giáo viên là người tổ chức và nắm giữ toàn bộ “kịch bản” trong mỗi giờ học. Ở chiều ngược lại, học sinh thay vì thụ động nghe giảng và ghi chép theo hướng dẫn của giáo viên nay được chủ động lập kế hoạch học tập, được khuyến khích tìm tòi, thảo luận, phản biện và trình bày lại kiến thức đã học theo nhận thức của mình. Có thể nói, phát huy tinh thần tự học của học sinh giống như luồng gió mới giúp tăng thêm sự tương tác giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh và học sinh - điều ít thấy trong các tiết học trước đây.

Hệ sinh thái điện tử của sách Cánh Diều – “chìa khóa vạn năng” cho phụ huynh và học sinh

Để đáp ứng mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông mới là “Phát triển năng lực phẩm chất người học”, các nhà giáo dục của Việt Nam đã đặt nhiều tâm huyết trong việc làm cho mỗi cuốn sách giáo khoa đều là sách tự học của học sinh. Bộ sách Cánh Diều là một ví dụ cụ thể. Được thiết kế theo hướng lấy người học làm trung tâm, phù hợp với xu thế giáo dục hiện đại, học sinh không còn tiếp thu kiến thức một chiều mà được khuyến khích chủ động tìm tòi, thảo luận và khám phá.  “Sách được thiết kế đẹp, gần gũi với cuộc sống, dễ sử dụng cho cả giáo viên, phụ huynh và học sinh. Hơn nữa, hệ thống bài tập gần với tư duy của trẻ  nên phụ huynh có thể hướng dẫn và học cùng với con bất cứ lúc nào”. Đây là những ưu điểm dễ nhận thấy của bộ sách Cánh Diều mà cô Lương Thúy Hoa, giáo viên Trường tiểu học Thăng Long (Hà Nội), nhận xét.

Xét về mặt hình thức, bộ sách Cánh Diều có cách trình bày khá sinh động và bắt mắt. Mỗi bài học được thiết kế với hệ thống tranh, ảnh minh họa rõ nét, tạo cảm hứng học tập cho học sinh. Cấu trúc các bài học trong bộ sách được thiết kế khoa học, logic. Mỗi bài được chia thành nhiều nội dung nhỏ, rành mạch, giúp học sinh từng bước tiếp cận và đào sâu kiến thức một cách tự nhiên. Sau mỗi bài học sẽ có phần vận dụng linh hoạt, khéo léo gợi mở để các em hệ thống lại kiến thức đã học và liên hệ thêm với thực tiễn, từ đó rèn luyện kỹ năng tư duy và tự tìm tòi tri thức. Do vậy, chỉ cần có sự hướng dẫn, gợi ý của giáo viên, học sinh đã có thể lĩnh hội được nội dung cơ bản của bài học, thậm chí phụ huynh cũng có thể học cùng với con.

Chẳng hạn, trong môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 (bộ Cánh Diều), học sinh được yêu cầu quan sát và ghi lại quá trình phát triển của cây từ hạt nảy mầm và tự thực hiện tại nhà. Hay trong<i> môn Đạo đức lớp 2, sau khi học bài về tiết kiệm, học sinh được giao nhiệm vụ thực hành tiết kiệm điện tại nhà, viết lại nhật ký trải nghiệm. Do bài học được thiết kế xuất phát từ tình huống thực tế, diễn ra trong cuộc sống, được minh họa bằng tranh ảnh, được gợi ý bằng những câu hỏi mở nên bắt buộc học sinh phải tư duy dựa trên những trải nghiệm thực tế. Qua đó phát huy năng lực tự tìm tòi, khám phá của mỗi học sinh. Bên cạnh đó, một số bài học có phần “em làm được gì?”, “tự đánh giá”, hoặc “thử thách”, giúp học sinh nhìn lại quá trình học của mình, từ đó hình thành thói quen tự học, tự đánh giá. Những mục “tìm hiểu thêm” hoặc “em có biết” giúp các em chủ động tra cứu, tìm kiếm thông tin, mở rộng kiến thức bên ngoài sách giáo khoa.

Song bên cạnh hệ thống bài giảng trong SGK, sách Cánh Diều cũng cung cấp hệ sinh thái điện tử miễn phí nhằm hỗ trợ giáo viên, phụ huynh và học sinh trong quá trình dạy và học. Hệ sinh thái điện tử của sách Cánh Diều bao gồm 400 đầu sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập, hơn 2.000 kế hoạch bài dạy để giáo viên tham khảo; ngân hàng hơn 4.000 câu hỏi theo chương trình học,…giúp học sinh có thể tự học, tự ôn tập tại nhà, tra cứu kiến thức phù hợp với từng học sinh.

Thông tư 29/2024/TT‑BGDĐT đã mở ra một chặng đường mới cho giáo dục Việt Nam khi không chỉ đưa việc học thêm, dạy thêm đi vào quỹ đạo chính quy mà còn phát huy năng lực học tập tự chủ của học sinh. Trong bối cảnh đó, bộ sách Cánh Diều với định hướng phát triển phẩm chất, năng lực, được thiết kế linh hoạt và thân thiện với việc tự học đã trở thành công cụ đắc lực hỗ trợ cho học sinh trong hành trình tự học./.