Giao dịch tài sản mã hóa cần liên kết với tài khoản ngân hàng

Xác minh danh tính khách hàng là yêu cầu bắt buộc

Công nghệ blockchain và tài sản mã hóa đã và đang thay đổi sâu sắc cách thức vận hành của nền kinh tế toàn cầu. Các sàn giao dịch tài sản mã hóa tập trung với khả năng xử lý hàng tỷ USD giao dịch mỗi ngày, đã trở thành một trụ cột quan trọng trong hệ sinh thái tài chính số. Do đó, việc quản lý giao dịch tài sản mã hóa là yêu cầu cấp thiết hiện nay.

Thượng tá Dương Đức Hùng: Phó trưởng phòng Phòng, chống khủng bố Cục An ninh nội địa (Bộ Công an): Thành lập tổ liên ngành để quản lý sàn giao dịch

Để quản lý sàn giao dịch hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng công an, các cơ quan quản lý tài chính và các sàn giao dịch. Tôi đề nghị thành lập một tổ công tác liên ngành, bao gồm đại diện từ Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước (NHNN), Bộ Tài chính, và Hiệp hội Blockchain Việt Nam, để giám sát và chia sẻ thông tin về các giao dịch đáng ngờ. Trong đó, Hiệp hội Blockchain Việt Nam có vai trò đào tạo, hướng dẫn về cách nhận diện giao dịch bất thường, sử dụng công nghệ giám sát blockchain, và hợp tác với cơ quan thực thi pháp luật. Đồng thời thiết lập một hệ thống giám sát tập trung do NHNN hoặc Bộ Công an vận hành, kết nối trực tiếp với các sàn giao dịch để thu thập dữ liệu giao dịch và phân tích các mẫu hành vi bất thường. Khuyến khích các sàn phát triển các giải pháp AI để tự động phát hiện các giao dịch có dấu hiệu liên quan đến tài trợ khủng bố, chẳng hạn như giao dịch lặp lại với số tiền nhỏ nhưng tần suất cao, hoặc chuyển tiền qua nhiều ví trung gian.

Ông Trần Huyền Dinh - Chủ nhiệm Ủy ban Ứng dụng Fintech (Hiệp hội Blockchain Việt Nam) thông tin, trên thế giới, quản lý tài sản mã hóa thường có 3 hướng tiếp cận, bao gồm: tìm cách quản lý chặt chẽ hơn các sàn giao dịch tài sản mã hóa; Cân bằng giữa lợi ích kinh tế và đổi mới công nghệ; Và nghiên cứu về tài chính phi tập trung.

Theo ông Dinh, có một số quốc gia thực hiện quản lý sàn giao dịch khá phù hợp để Việt Nam có thể nghiên cứu, ứng dụng. Ví dụ, Thái Lan ban đầu thử nghiệm 9 sàn nội địa, khối lượng giao dịch thấp và hiện tại đã siết chặt quản lý khi đã hình thành thị trường với số lượng chỉ còn 3 sàn. Nhưng số lượng giao dịch tăng lên, khoảng 50 tỷ USD trong năm 2024.

Thượng tá Dương Đức Hùng - Phó trưởng phòng Phòng, chống khủng bố (Cục An ninh nội địa, Bộ Công an) dẫn ví dụ về việc quản lý của Hoa Kỳ cho thấy, các sàn giao dịch tài sản mã hóa tập trung phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về phòng chống rửa tiền (PCRT) và tài trợ khủng bố. Các sàn này bắt buộc thực hiện quy trình xác minh danh tính khách hàng, lưu trữ dữ liệu giao dịch trong ít nhất 5 năm và báo cáo các giao dịch đáng ngờ cho Mạng lưới Thực thi tội phạm tài chính.

Hàn Quốc lại có cách tiếp cận thực tế hơn khi yêu cầu tất cả các sàn giao dịch tài sản mã hóa phải đăng ký với Ủy ban Dịch vụ Tài chính (FSC) và thiết lập hệ thống giám sát giao dịch theo thời gian thực. Các sàn cũng phải liên kết với một ngân hàng trong nước để quản lý tài khoản khách hàng, đảm bảo mọi giao dịch đều được ghi nhận và có thể truy vết. Kết quả, từ năm 2021 đến nay, hơn 60 sàn giao dịch nhỏ không đáp ứng yêu cầu đã dừng hoạt động, giúp giảm đáng kể nguy cơ tài trợ khủng bố và rửa tiền.

Tô Trần Hòa - Phó Trưởng ban Phát triển Thị trường, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước: Các sàn được tự lựa chọn tài sản giao dịch

Chúng tôi đã xây dựng một bộ tiêu chuẩn rất chi tiết về quy định của các sàn và bảo vệ nhà đầu tư, trong đó có các quy trình, quy chế hoạt động của sàn. Các sàn phải tuân thủ đầy đủ tất cả các quy trình, quy chế đó để đảm bảo hoạt động của sàn được thông suốt. Đồng thời, cũng phải bảo vệ nhà đầu tư trong quá trình tham gia giao dịch. Về vấn đề lựa chọn tài sản để niêm yết giao dịch trên các sàn giao dịch được cấp phép, chúng tôi chủ trương giao cho các sàn tự lựa chọn. Tuy nhiên, điều này phải được thực hiện trên cơ sở báo cáo các cơ quan quản lý nhà nước như Bộ Tài chính, Bộ Công an và NHNN. Mục đích là để đảm bảo rằng các tài sản đưa lên có giá trị hợp lý và có thanh khoản với khối lượng giao dịch cao, chứ không đưa lên những tài sản không có giá trị. Về vấn đề thuế, hiện nay cách tiếp cận thuế trên thế giới rất khác nhau. Có nước thì đánh thuế giống như chứng khoán trong nước, theo kiểu lũy tiến trên các giao dịch. Tuy nhiên, quan điểm của cơ quan quản lý là thận trọng. Chúng tôi sẽ nghiên cứu kỹ về vấn đề này và đưa vào nghị quyết giao cho bộ phận liên quan của Bộ Tài chính nghiên cứu phương án thuế.

Liên minh Châu Âu cũng yêu cầu tất cả các sàn giao dịch tài sản mã hóa hoạt động trong khu vực phải đăng ký với cơ quan quản lý tài chính của từng quốc gia thành viên. Các sàn phải áp dụng quy trình xác minh danh tính nghiêm ngặt, công khai danh tính pháp nhân và hợp tác chặt chẽ với Europol trong việc cung cấp dữ liệu giao dịch khi có yêu cầu. Những sàn không tuân thủ sẽ bị cấm hoạt động trong toàn khối EU - một biện pháp mạnh mẽ để bảo vệ an ninh khu vực.

Khuyến nghị nào cho Việt Nam?

Ông Phan Đức Trung - Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam cho rằng, đặc trưng của tài sản mã hóa rất dễ bị lợi dụng. Hầu hết các quốc gia đều đặt ra yêu cầu quản lý giao dịch tài sản mã hóa phải tuân thủ quy định về phòng chống rửa tiền (PCRT), tài trợ khủng bố và chi phí cho việc tuân thủ các yêu cầu này cũng không nhỏ. Do đó, trong giai đoạn thí điểm, Việt Nam không nên thử nghiệm nhiều sàn. Cùng với đó, các doanh nghiệp (DN) phải tìm mọi cách hỗ trợ sàn giao dịch thí điểm của Chính phủ để kết nối với sàn nước ngoài.

Thượng tá Hùng nhận định, từ kinh nghiệm quản lý sàn giao dịch tài sản mã hóa cho thấy, để quản lý hiệu quả các sàn giao dịch tài sản mã hóa, cần có sự kết hợp giữa khung pháp lý chặt chẽ, công nghệ giám sát tiên tiến và sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan thực thi pháp luật với các DN vận hành sàn. Đây là bài học mà Việt Nam có thể áp dụng để đối phó với các nguy cơ đang hiện hữu với thị trường tài sản mã hóa.

Đây cũng là ý kiến của Tiến sĩ Wayne Huang - đồng sáng lập XREX, đơn vị tư vấn dịch vụ theo dõi PCRT cho Chính phủ Singapore và Đài Loan (Trung Quốc) đưa ra tại hội thảo. TS Tiến sĩ Wayne Huang cho biết, các cơ quan quản lý ở Đài Loan thường xuyên làm việc với DN để có thể liên tục đổi mới luật liên quan đến PCRT. DN cũng là những người hỗ trợ Chính phủ xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý về vấn đề này. Các DN cũng làm việc với Quốc hội để hoàn thiện khung pháp lý về tiền mã hóa.

Bà Nguyễn Thị Minh Thơ - Phó Cục trưởng Cục Phòng chống rửa tiền, Ngân hàng nhà nước: Tài sản mã hóa không phải là một phương tiện thanh toán

Trong tư duy và tiềm thức của nhiều người hiện nay cho rằng tiền ảo, ví như đồng Bitcoin đã là một loại tiền rồi, thì phải được thanh toán. Điều này gây ra những hiểu lầm. Vì vậy, trong dự thảo Luật Công nghiệp và Công nghệ số, chúng tôi đã đưa ra kiến nghị cần định nghĩa về tài sản số, tài sản mã hóa và tài sản ảo. Đây là những loại tài sản. Ngay từ giai đoạn đầu, khoảng năm 2017, 2018, NHNN cũng đã đưa ra các thông cáo báo chí nói rằng Bitcoin không phải là một phương tiện thanh toán hợp pháp. Đây là một loại tài sản ảo, tài sản số, và sẽ định hướng quản lý như trong dự thảo Luật Công nghiệp và Công nghệ số. Khi được ban hành, định hướng đó là quản lý một loại tài sản theo như pháp luật dân sự. Luật NHNN cũng đã quy định rõ rằng NHNN là đơn vị duy nhất phát hành phương tiện thanh toán và phương tiện thanh toán hiện nay được công nhận là tiền giấy, tiền kim loại do NHNN phát hành.

Tuy nhiên, ông Wayne Huang cũng lưu ý, nếu luật đưa ra quy định quá khắt khe thì có thể giết chết thị trường nhưng nếu lỏng lẻo thì không kiểm soát được thị trường, không thể đóng băng các tài khoản phạm tội. Nhờ việc đóng băng các tài khoản tội phạm, Đài Loan đã hoàn tiền cho khách hàng bị lừa qua các mô hình lừa đảo, rửa tiền. “Ở Đài Loan, các sàn giao dịch không trực tiếp lưu trữ tài sản số tại sàn mà phải lưu ở ngân hàng. Việt Nam có thể tìm hiểu và học hỏi việc này” - ông Wayne Huang gợi ý.

Ông Tô Trần Hoà - Phó Trưởng ban Phát triển Thị trường (Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước) cho biết, dự thảo Nghị quyết thí điểm phát hành, giao dịch tiền mã hóa, tài sản mã hóa được xây dựng dựa trên các nghiên cứu từ các thị trường tài sản mã hoá được đánh giá là tiên tiến trên thế giới như Mỹ, Châu Âu, Nhật, UAE, Thái Lan và tuân thủ hệ thống các quy định chung của quốc tế về tài chính, công nghệ. Trong đó, trong giai đoạn đầu quản lý, đa phần các quốc gia không coi tài sản mã hóa, tài sản số là phương tiện thanh toán. Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật đó. “Chúng tôi không thừa nhận các hoạt động sử dụng sản mã hóa làm phương tiện thanh toán, đây là điều chúng tôi khẳng định rất rõ ràng” - ông Hòa nhấn mạnh.