Đề xuất một số trường hợp cơ quan giám định tư pháp cấp tỉnh được từ chối thực hiện

Phục vụ đắc lực cho hoạt động tố tụng

Báo cáo tại cuộc họp cho biết, triển khai thi hành Luật GĐTP năm 2012 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020), công tác giám định đã có những bước chuyển biến tích cực, ngày càng nền nếp, hiệu quả; hệ thống các quy định pháp luật về GĐTP ở các lĩnh vực tiếp tục được hoàn thiện.

Đội ngũ người làm GĐTP, hệ thống tổ chức GĐTP tiếp tục được củng cố và phát triển; hiệu quả hoạt động GĐTP ngày càng được nâng cao; quản lý nhà nước về GĐTP từng bước đổi mới, đi vào chiều sâu và toàn diện hơn. Nhìn chung, về cơ bản phục vụ đắc lực hơn cho hoạt động tố tụng.

Tuy nhiên, trước yêu cầu ngày càng cao của công cuộc cải cách tư pháp, cải cách hành chính, đấu tranh, phòng, chống tội phạm, nhất là về tham nhũng, kinh tế, công tác GĐTP đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập, đòi hỏi cần sửa đổi.

Theo đó, Luật GĐTP (sửa đổi) kế thừa phạm vi điều chỉnh của Luật hiện hành, chỉnh lý về mặt kỹ thuật để bảo đảm rõ ràng, cụ thể. Dự thảo Luật quy định về giám định viên tư pháp; tổ chức GĐTP; người GĐTP theo vụ việc, tổ chức GĐTP theo vụ việc; trình tự, thủ tục GĐTP; chi phí GĐTP, chế độ, chính sách trong hoạt động GĐTP và trách nhiệm của cơ quan nhà nước đối với hoạt động này.

Qua rà soát, cơ quan chủ trì soạn thảo cho biết có 31/47 Điều của Luật GĐTP cần sửa đổi, bổ sung. Hiện dự thảo Luật có bố cục 7 chương, 44 Điều.

Góp ý tại cuộc họp, ông Mai Xuân Bình, Phó Vụ trưởng Vụ theo dõi, xử lý vụ án, vụ việc, Ban Nội chính Trung ương nhất trí về chủ trương thống nhất chức năng, nhiệm vụ thực hiện giám định pháp y ở địa phương về một đầu mối.

Về vấn đề mở rộng phạm vi lĩnh vực xã hội hóa GĐTP, ông đề nghị tập trung vào lĩnh vực ADN, kĩ thuật số điện tử để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của cá nhân, tổ chức trong xã hội hiện nay.

Đối với hoạt động trưng cầu GĐTP, hiện nay có một số vụ việc phức tạp liên quan đến trách nhiệm nhiều bộ, ngành nên xác định cơ quan chủ trì khó khăn, chậm trễ. Vì vậy, ông Bình đề nghị dự thảo quy định rõ về việc tổ chức cuộc họp để xác định nội dung trưng cầu giám định, xác định cơ quan chủ trì, cơ quan phối hợp trong xử lý các vụ việc phức tạp.

Còn Đại diện VKSNDTC đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát, bổ sung các quy định, chủ trương của Đảng về phân cấp, phân quyền tại phần cơ sở chính trị. Về sự cần thiết ban hành Luật, cần làm rõ hơn những vướng mắc, bất cập trong quy định của Luật hiện hành.

Cho ý kiến cụ thể tại Điều 6 dự thảo Luật, Đại diện VKSNDTC đề xuất bổ sung hành vi bị nghiêm cấm đó là đùn đẩy, né tránh việc thực hiện GĐTP mà không có lý do chính đáng.

Tại Điều 19 dự thảo Luật quy định người trưng cầu giám định có nghĩa vụ thông báo bằng văn bản cho người GĐTP, tổ chức GĐTP biết việc không sử dụng kết luận giám định để giải quyết vụ việc, vụ án và nêu rõ lý do là chưa phù hợp bởi kết luận giám định chỉ là một trong những nguồn tài liệu, chứng cứ. Do vậy, quy định như dự thảo Luật sẽ gây khó cho cơ quan tiến hành tố tụng.

Phân cấp, phân quyền để đáp ứng yêu cầu thực tiễn

Đặc biệt quan tâm tới vấn đề phân cấp, phân quyền, Thượng tá Đỗ Văn Hoàn, Bộ Quốc phòng nhấn mạnh cần quy định rõ nội dung này tại dự thảo Luật để đạt được mục tiêu sửa Luật. Theo đó, đồng chí đề nghị bổ sung 4 trường hợp cơ quan tố tụng địa phương có quyền trưng cầu cơ quan GĐTP cấp trung ương gồm: Giám định lại, giám định vụ việc phức tạp, vụ việc đã bị từ chối, cơ quan giám định trung ương đồng ý tiếp nhận yêu cầu giám định của cấp địa phương.

Bày tỏ đồng tình, Đại tá Lê Xuân Cường, Phó Viện trưởng Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an cho rằng quy định cơ quan giám định cấp địa phương được phép từ chối thực hiện giám định trong một số trường hợp cụ thể là phù hợp thực tiễn. Lý giải rõ hơn, theo đại diện Bộ Công an, nhiều vụ việc khó, phức tạp nếu chỉ giao cơ quan giám định cấp tỉnh sẽ tốn chi phí đầu tư trang thiết bị, tốn thời gian, khó đạt hiệu quả và không kịp thời đấu tranh và xử lý với âm mưu tội phạm diễn biến phức tạp như hiện nay.

Góp ý về nội dung thành lập Văn phòng GĐTP, Đại tá Lê Xuân Cường đề nghị dự thảo Luật quy định rõ: “Văn phòng GĐTP được thành lập, đăng ký hoạt động trong các lĩnh vực chuyên môn, trừ lĩnh vực kỹ thuật hình sự và chuyên ngành ADN” thay vì quy định “trừ lĩnh vực kỹ thuật số điện tử và chuyên ngành ADN”.

Sau khi nghe các ý kiến, Vụ trưởng Vụ Công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật Nguyễn Quốc Hoàn khẳng định về sự cần thiết sửa đổi Luật GĐTP, trong đó lưu ý cần nêu rõ hơn về cơ sở chính trị, cơ sở thực tiễn, vướng mắc trong quá trình thi hành Luật GĐTP hiện hành. Cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục rà soát, bổ sung các quy định liên quan đến chuyển đổi số, khoa học công nghệ, đặc biệt là nội dung liên quan đến Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Về vấn đề thành lập Văn phòng GĐTP, cơ quan chủ trì soạn thảo cần nghiên cứu kỹ, cân nhắc phạm vi xã hội hóa. Vấn đề phân cấp, phân quyền phải được cân nhắc, tính toán phù hợp thực tiễn để đảm bảo yêu cầu giám định phù hợp với nhiệm vụ chuyên môn, tránh tình trạng đùn đẩy việc từ địa phương lên trung ương.

Ngoài ra, đồng chí Nguyễn Quốc Hoàn cũng cho ý kiến về một số nội dung khác như: miễn trừ trách nhiệm của giám định viên; dự kiến chi phí phát sinh khi thành lập tổ chức giám định mới…