Để AI thực sự đồng hành cùng âm nhạc

Từ sáng tạo đến lạm dụng AI

“Kiếp sau vẫn là người Việt Nam” là ca khúc đầu tiên trong dự án nghệ thuật cộng đồng Viet Nam Love vừa được phát hành. Ca khúc do nhạc sĩ Tuấn Cry sáng tác, đánh dấu sự kết hợp của 4 giọng ca Quốc Thiên, Dương Hoàng Yến, Quân A.P, Lâm Bảo Ngọc và sự góp giọng đặc biệt của NSND Thu Huyền.

MV “Kiếp sau vẫn là người Việt Nam” của T Production và đạo diễn Trần Thành Trung sử dụng AI để tạo toàn bộ phần hình ảnh. Tuy nhiên, MV đã gây ra một số tranh cãi do việc sử dụng công nghệ AI để tái hiện hình ảnh lịch sử, khiến một số chi tiết bị sai lệch văn hóa, lịch sử như: bản đồ Việt Nam thiếu chuẩn xác ở vị trí Hoàng Sa - Trường Sa, cờ Tổ quốc bị AI làm cho lệch màu (thành màu xanh thay vì màu đỏ), họa tiết trống đồng bị méo mó, hình ảnh hầm Đờ Cát tại Điện Biên Phủ được AI thực hiện không giống thực tế, anh hùng Trần Quốc Toản bóp nát quả cam ở đồng bằng, nhưng bối cảnh AI tạo là đồi núi...

Trái ngược với phần nghe đầy cảm xúc, phần hình ảnh lại bị khán giả đánh giá là “làm giảm giá trị tổng thể” khi lạm dụng công nghệ AI mà thiếu kiểm duyệt nội dung kỹ lưỡng. Sau khi vấp phải phản ứng dữ dội của cộng đồng về những lỗi sai văn hóa và lịch sử, ngày 8/8/2025, T Production đã ẩn MV “Kiếp sau vẫn là người Việt Nam” khỏi các nền tảng trực tuyến.

Ca sĩ Đan Trường từng ra mắt MV “Em ơi ví dầu” sử dụng AI để tái tạo hình ảnh của chính mình trong nhiều bối cảnh khác nhau. Dù ý tưởng được chú ý nhưng sản phẩm lại khiến khán giả thất vọng vì gương mặt đơ cứng, biểu cảm thiếu sức sống, đôi khi méo mó ở những góc quay cận.

Qua những ví dụ trên có thể thấy, không thể phủ nhận, AI giúp quá trình sản xuất âm nhạc và hình ảnh nhanh chóng, linh hoạt, đặc biệt với những nghệ sĩ độc lập có nguồn lực hạn chế. Thay vì thuê cả ê-kíp hàng chục người, chỉ cần một máy tính mạnh, phần mềm AI, họ đã có thể tạo một bản demo hay MV hoàn chỉnh, tiết kiệm chi phí hàng trăm triệu đồng chi phí so với quay thực tế. AI có thể xử lý hàng loạt khâu như phối khí, lên ý tưởng hòa âm, thậm chí tự viết lời. Quá trình này vốn mất vài tháng, giờ đây, với AI được rút gọn còn vài giờ. Nhạc sĩ Thành Công là người đầu tiên ra album được thực hiện bằng AI, gồm 15 ca khúc chia sẻ: “Trước đây tôi mất vài trăm triệu đồng để thuê ca sĩ, thu âm, làm một album. Nay tôi có thể nhờ AI thực hiện với chi phí không đáng kể. Mỗi tháng tôi chỉ đóng phí phần mềm khoảng một triệu đồng…”.

AI không thể thay thế cảm xúc thật

Theo nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long, AI có thể tạo thêm sự phong phú, cho người nghe thêm những lựa chọn. Tuy nhiên, nó không phải và sẽ không bao giờ là lựa chọn thay thế cho sự sáng tạo âm nhạc của con người ở đời sống thực. Bởi lẽ, một tác phẩm âm nhạc ra đời phụ thuộc phần lớn vào tâm hồn, cảm xúc mang đậm yếu tố cá nhân của người sáng tác mà điều này, AI dù có hiện đại tới đâu cũng không thể thay thế. Muốn có một tác phẩm hay, nhạc sĩ cần bỏ công sức cùng AI chỉnh sửa từng câu, từng chữ, không thể hoàn toàn phụ thuộc vào máy móc.

Ngoài ra, vấn đề bản quyền là “quả bom nổ chậm” khi sử dụng AI trong nghệ thuật. AI học từ các tác phẩm có sẵn, nhiều khi lấy mẫu âm thanh, hình ảnh mà không xin phép. Ông Trần Hoàng - Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả, Bộ VH,TT&DL nhận định, bên cạnh những cơ hội tiềm năng, AI cũng đặt ra những vấn đề về bản quyền, quyền tác giả và sự cạnh tranh không cân bằng giữa sản phẩm do con người sáng tạo và do AI tạo ra. Việc bảo vệ quyền lợi của nghệ sĩ, nhạc sĩ và nhà sản xuất trong kỷ nguyên số là bài toán cấp thiết, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Hiện nay, các ca khúc bằng AI không có chỗ đứng trên các bảng xếp hạng nhạc Việt.

Có thể thấy, các nhạc sĩ thời AI không chỉ sáng tác, mà còn phải học cách “đối thoại” với AI, chọn lọc những gì cần và sàng bỏ những gì không hợp. Hay nói cách khác, các sản phẩm nghệ thuật là câu chuyện của con người kể cho con người. Dù AI có thông minh đến đâu, chính nhạc sĩ mới là người quyết định bản nhạc đó vang lên như một bản hòa âm ấm áp hay chỉ là tiếng vang lạnh lẽo từ máy móc.