Đặc khu Lý Sơn chuyển mình mạnh mẽ vươn tới trung tâm du lịch biển đảo quốc gia

Khai phá “báu vật” địa chất, văn hóa giữa biển Đông

Từ ngày 1/7/2025, huyện đảo Lý Sơn chính thức chuyển mình trở thành đặc khu Lý Sơn, đơn vị hành chính mới thuộc tỉnh Quảng Ngãi, với mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Đây là cột mốc đặc biệt quan trọng, mở ra cơ hội lớn để vùng đảo cách đất liền 15 hải lý hiện thực hóa khát vọng phát triển toàn diện, nhất là trong lĩnh vực du lịch biển, đảo.

Sở hữu diện tích tự nhiên hơn 10,39km2 và dân số khoảng 22.000 người, đặc khu Lý Sơn là một kho tàng di sản địa chất và văn hóa hiếm có. Địa hình nơi đây hình thành từ hàng triệu năm trước bởi sự phun trào của 5 ngọn núi lửa lớn đã tắt gồm Thới Lới, Giếng Tiền, hòn Vung, hòn Sỏi, hòn Tai. Trong đó, đỉnh Thới Lới cao 169m so với mực nước biển, hiện vẫn là điểm tham quan, trải nghiệm địa chất hấp dẫn bậc nhất đối với du khách trong và ngoài nước.

Đặc biệt, các nhà khoa học từng phát hiện nhiều miệng núi lửa ngầm dưới nước, trong đó miệng núi phía Nam có kích thước gần tương đương đỉnh Thới Lới, nằm ở độ sâu 40 - 50m so với mực nước biển. Những vách đá dựng đứng tại Hang Câu, Chùa Hang, Giếng Tiền với dấu tích mài mòn khổng lồ dài hàng trăm mét là minh chứng sống động cho các lớp trầm tích địa chất có giá trị nghiên cứu và khai thác du lịch.

Lý Sơn cũng nổi tiếng với “nghĩa địa san hô hóa thạch” hình cối xay độc đáo được Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản công bố năm 2018. Những khối san hô hóa thạch tại khu vực Hang Câu, xã An Hải có niên đại từ 5.000 - 6.000 năm trước, hoa văn vòng xuyến tuyệt đẹp, được đánh giá là di sản hiếm thấy không chỉ ở Việt Nam mà cả thế giới.

Không chỉ có giá trị địa chất, đặc khu Lý Sơn còn là vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa với hơn 50 di tích các cấp, một mật độ dày đặc đáng kinh ngạc, bình quân mỗi km2 có đến 5 di tích. Trong đó có 6 di tích quốc gia, 2 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, 19 di tích cấp tỉnh gắn với Hải đội Hoàng Sa, đình làng An Vĩnh, Âm linh tự, lễ khao lề thế lính Hoàng Sa...

Các di tích Sa Huỳnh nổi bật như xóm Ốc và Suối Chình (niên đại hơn 2.500 năm trước Công nguyên) là bằng chứng sinh động cho quá trình giao thoa văn hóa và thích ứng môi trường của cư dân cổ. Ngày nay, người dân vẫn canh tác hành, tỏi quanh các di tích này, vừa bảo tồn không gian văn hóa, vừa kết hợp phát triển mô hình du lịch nông nghiệp bền vững.

Phát triển du lịch cộng đồng, hướng đến bền vững

Bằng việc chuyển đổi mô hình hành chính, đặc khu Lý Sơn đang có thêm cơ chế thuận lợi để phát huy toàn diện tiềm năng du lịch, từng bước hiện thực hóa định hướng được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong Quy hoạch tỉnh Quảng Ngãi đến năm 2030, tầm nhìn 2050 xây dựng Lý Sơn trở thành trung tâm du lịch biển, đảo quốc gia.

Bí thư Đảng ủy đặc khu Lý Sơn, ông Nguyễn Minh Trí cho rằng, phát triển kinh tế lấy du lịch làm trung tâm là định hướng xuyên suốt. Tuy nhiên, yếu tố then chốt vẫn là chuyển đổi nhận thức của người dân, thay đổi tư duy làm du lịch từ tự phát sang chuyên nghiệp, có tổ chức và gắn với bản sắc địa phương.

Thực tế, mô hình du lịch cộng đồng trên đảo đã từng bước chứng minh hiệu quả. Người dân tự tổ chức các tour tham quan bằng thuyền thúng, xe điện; mở các cơ sở homestay, nhà hàng, dịch vụ trải nghiệm như làm nông dân trồng hành tỏi, chế biến hải sản, lặn ngắm san hô… thu hút đông đảo du khách. Toàn đặc khu hiện có gần 50 homestay, góp phần tạo sinh kế bền vững, đa dạng hóa nguồn thu nhập cho người dân.

Lý Sơn cũng thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hóa - thể thao cấp vùng và quốc gia như Giải bơi vượt biển Lý Sơn Cross Island, Giải dù lượn hạ cánh chính xác, lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa, đua thuyền Tứ linh, Việt dã “Theo dấu chân tiền tiêu”... Các sự kiện này không chỉ gia tăng trải nghiệm cho du khách mà còn giúp quảng bá hình ảnh Lý Sơn đến bạn bè quốc tế.

6 tháng đầu năm 2025, đặc khu Lý Sơn đón gần 82.000 lượt khách, tăng 12,3% so với cùng kỳ năm trước; trong đó khách quốc tế đạt hơn 1.170 lượt, tín hiệu đáng mừng cho đà phục hồi và tăng trưởng bền vững của ngành du lịch địa phương.

Kinh tế khởi sắc, nông nghiệp, dịch vụ cùng phát triển

Song song với du lịch, các ngành kinh tế khác tại đặc khu Lý Sơn cũng có nhiều chuyển biến tích cực. Tổng giá trị sản xuất trong 6 tháng đầu năm 2025 ước đạt 1.300 tỷ đồng, tăng gần 7% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, thương mại - dịch vụ chiếm tỷ trọng cao nhất với hơn 572 tỷ đồng, nông nghiệp đạt gần 515 tỷ đồng, công nghiệp - xây dựng hơn 212 tỷ đồng.

Với lợi thế địa lý, đất đai và kinh nghiệm canh tác truyền thống, nông nghiệp Lý Sơn tiếp tục phát triển ổn định. Vụ tỏi đông xuân 2024 - 2025 đạt sản lượng gần 2.800 tấn trên diện tích 314ha, năng suất bình quân hơn 88 tạ/ha, tăng 12% so với cùng kỳ là nguồn cung chủ lực cho thị trường đặc sản cả nước.

Từ vùng đảo từng sống chủ yếu bằng nghề biển và trồng tỏi, Lý Sơn đã vươn mình trở thành điểm sáng phát triển toàn diện nhờ sự đầu tư đồng bộ về hạ tầng, cơ chế hành chính đặc thù và định hướng phát triển rõ ràng. Mô hình đặc khu được kỳ vọng sẽ là chất xúc tác mạnh mẽ để nâng tầm Lý Sơn, không chỉ là “vương quốc tỏi” hay “quê hương Hải đội Hoàng Sa”, mà là một trung tâm du lịch biển đảo có vị thế quốc gia và tầm vóc quốc tế trong tương lai gần.