Chống lãng phí, tiêu cực trong xây dựng và thực thi pháp luật: Đòi hỏi cấp bách - Kỳ 4: Quyết tâm tháo gỡ triệt để các rào cản pháp lý

Đổi mới mạnh mẽ tư duy làm luật

Trên quan điểm “đầu tư cho công tác xây dựng chính sách, pháp luật là đầu tư cho phát triển”, Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị “Về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” xác định rõ: Đổi mới căn bản công tác xây dựng và thi hành pháp luật là nội dung cốt lõi, nền tảng cho tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong kỷ nguyên mới. Xây dựng pháp luật phải bám sát thực tiễn, “đứng trên mảnh đất thực tiễn của Việt Nam”, đưa thể chế, pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, nền tảng vững chắc, động lực mạnh mẽ cho phát triển, tạo dư địa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hai con số...

Nghị quyết số 66-NQ/TW đặt ra mục tiêu trong năm 2025 cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những “điểm nghẽn” do quy định pháp luật. Tinh thần này tiếp tục được Tổng Bí thư Tô Lâm nêu rõ tại Phiên họp thứ nhất của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật (ngày 5/6/2025), đó là cơ bản giải quyết các vướng mắc do pháp luật gây ra trong năm 2025. Nhiều lần, người đứng đầu Đảng ta nhấn mạnh yêu cầu: Công tác hoàn thiện thể chế pháp luật phải mở đường cho kiến tạo phát triển. Phải biến thể chế từ “điểm nghẽn” trở thành lợi thế cạnh tranh. Để đất nước vươn mình phát triển mạnh mẽ, chúng ta dứt khoát nói “không” với bất cứ hạn chế, bất cập nào trong thể chế, pháp luật; không thỏa hiệp với bất kỳ yếu kém nào trong thiết kế chính sách, soạn thảo pháp luật, hay tổ chức thực thi. Xóa bỏ tình trạng “trên nóng, dưới lạnh” ban hành xong rồi để đấy, “đánh trống bỏ dùi” trong tổ chức thi hành pháp luật...

Cải cách thể chế, vì thế không chỉ là mục tiêu mà còn là một mệnh lệnh chính trị cần được thực hiện bằng quyết tâm cao, hành động lớn và tư duy đổi mới đến cùng, như nhấn mạnh của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên khai mạc Hội nghị Trung ương lần thứ mười hai, khóa XIII vừa diễn ra: Trung ương quyết tâm tháo gỡ triệt để các rào cản pháp lý vì vấn đề này được coi là “điểm nghẽn của nghẽn”. Pháp luật phải tạo thuận lợi để thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, vì Nhân dân.

Với mục tiêu tạo động lực mới cho tăng trưởng, Kỳ họp thứ 9, Quốc hội (QH) khóa XV đã ban hành nhiều nghị quyết mang tính đột phá, như Nghị quyết 206/2025/QH15 về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật; Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân... Đặc biệt, Nghị quyết 197/2025/QH15 “Về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật” nhằm thể chế hóa các quyết sách của Nghị quyết 66-NQ/TW, tháo gỡ ngay những vướng mắc, bất cập trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Cùng với đó, tại Kỳ họp thứ 9, QH cũng chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL). Một trong những điểm mới quan trọng là Luật quy định chính thức về Cổng Pháp luật quốc gia (được vận hành từ ngày 31/5/2025). Để người dân, doanh nghiệp thuận lợi tham gia góp ý xây dựng, ban hành VBQPPL, Luật đã bổ sung quy định đăng tải dự thảo các VBQPPL trên Cổng Pháp luật quốc gia ở các bước lấy ý kiến khi soạn thảo dự án và thẩm tra... Có thể nói, mỗi bước tiến của hệ thống pháp luật là thêm một bước gần hơn tới mục tiêu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.

Gỡ nghịch lý, khơi thông nguồn lực

Tháo gỡ những bất cập của quy trình, thủ tục trong cơ chế vận hành, truyền tải điện..., Luật Điện lực (sửa đổi) được thông qua tại Kỳ họp thứ 8, QH khóa XV, với nhiều nội dung mới như: phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới, điện gió ngoài khơi... Những quy định này về cơ bản đã giải quyết những “nút thắt” liên quan tới thủ tục đầu tư các dự án điện, công khai quy hoạch, danh mục dự án đầu tư, đưa ra các cơ chế khuyến khích cho các dự án năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, nhất là các mô hình điện mặt trời áp mái, điện gió ngoài khơi,...

Trong lĩnh vực đầu tư công, Luật Đầu tư công (sửa đổi) cũng bổ sung nhiều quy định theo hướng tạo đột phá, đẩy mạnh cải cách, tăng cường phân cấp, phân quyền. Thủ tướng Chính phủ cũng ban hành nhiều văn bản chỉ đạo nhằm đề ra các nhiệm vụ, giải pháp thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công. Trước đó, ngày 6/8/2023, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã ký Quyết định số 932/QĐ-TTg thành lập Tổ công tác cải cách thủ tục hành chính (TTHC) của Thủ tướng Chính phủ. Nhiệm vụ trọng tâm của Tổ công tác là chỉ đạo thực hiện các mục tiêu, giải pháp về cải cách TTHC, tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính và nâng cao năng lực phản ứng chính sách tại các Bộ, ngành, địa phương. Kể cả những vấn đề đang được quy định trong các dự án, dự thảo VBQPPL, nhưng dự kiến nếu ban hành ra gây khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh và cuộc sống người dân thì cũng sẽ xem xét để cùng với các Bộ, ngành tháo gỡ.

Những quyết sách mang tính cách mạng

Từ đầu nhiệm kỳ QH khóa XV đến nay, QH đã thông qua nhiều dự án luật để tháo gỡ những vướng mắc, bất cập, chồng chéo trong các VBQPPL, thể hiện tinh thần kiến tạo quyết liệt, xóa bỏ tư duy “không quản được thì cấm”. Ấn tượng hơn là tại Kỳ họp thứ 9, QH đã xem xét, cho ý kiến và quyết định khối lượng công việc rất lớn, có ý nghĩa lịch sử, với nhiều nội dung hệ trọng, gắn liền với yêu cầu đổi mới, hoàn thiện thể chế, tinh gọn tổ chức bộ máy. Cụ thể, QH đã thông qua 34 luật, chiếm hơn 52% tổng số luật được ban hành tại 17 kỳ họp của nhiệm kỳ khóa XV. Theo Chủ tịch QH Trần Thanh Mẫn, đây là kỳ họp có khối lượng nội dung về công tác lập pháp nhiều nhất từ trước đến nay; tinh thần “vừa chạy, vừa xếp hàng” nhưng vẫn bảo đảm nền nếp, cẩn trọng, kỷ cương, đúng quy định của pháp luật và hiệu quả.

Ngoài ra, trong một số trường hợp cấp bách để xử lý ngay các khó khăn, vướng mắc phát sinh, QH khóa XV cũng thường áp dụng kỹ thuật lập pháp “một luật sửa nhiều luật”. Điển hình như 1 luật sửa 9 luật trong lĩnh vực tài chính; hay như Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Các tổ chức tín dụng... Mới đây, tại Kỳ họp thứ 9, QH đã thông qua Luật số 90/2025/QH15 sửa đổi 8 Luật, gồm Luật Đấu thầu, các Luật về đầu tư và các Luật Thuế...

Chủ tịch QH Trần Thanh Mẫn đánh giá, kết quả của Kỳ họp thứ 9 là minh chứng sinh động của ý Đảng phù hợp với lòng dân, đáp ứng yêu cầu cấp thiết có tính tất yếu khách quan. Nhiều luật, nghị quyết được QH xem xét, thông qua tại kỳ họp này thực hiện theo quy định mới của Luật Ban hành VBQPPL năm 2025, nhưng với sự chủ động, phối hợp chặt chẽ, thực chất, hiệu quả giữa các cơ quan đã chứng minh tính hiệu quả của việc thực hiện chủ trương đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật. “Kỳ họp thứ 9 là dấu mốc quan trọng trong lịch sử lập hiến, lập pháp của QH khóa XV. Tinh thần của Hội nghị Diên Hồng năm xưa đã thể hiện tại Hội trường Diên Hồng hôm nay. Các quyết sách, đạo luật được thông qua tại kỳ họp này có tính cách mạng, khởi đầu cho những cải cách thể chế một cách căn cơ, định hướng những nhiệm vụ cho giai đoạn phát triển mới của đất nước” - Chủ tịch QH Trần Thanh Mẫn khẳng định.

Những quyết sách mạnh mẽ, đồng bộ của Đảng, Quốc hội, Chính phủ trong thời gian qua đã, đang và sẽ từng bước tháo gỡ các “điểm nghẽn” pháp lý, khơi thông dòng chảy phát triển. Bởi chỉ khi pháp luật được kiến tạo từ thực tiễn, phản ánh được yêu cầu phát triển và được thực thi một cách hiệu quả, công bằng, nghiêm minh thì thể chế mới thực sự trở thành nền tảng vững chắc, động lực bền vững cho công cuộc phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

(Còn tiếp)