Chống IUU là trách nhiệm quốc gia

Việt Nam có cơ hội gỡ cảnh báo “thẻ vàng” của EC

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, tính đến ngày 30/6/2025, số lượng tàu cá cả nước đã đăng ký, cập nhật trên cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase) là 81.719 chiếc. Các địa phương đang rà soát, thống kê, cập nhật, đồng bộ dữ liệu tàu cá với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; một số địa phương đã hoàn thành việc định danh tàu cá như An Giang, Cà Mau...; lập danh sách theo dõi, kiểm soát số lượng tàu cá không đủ điều kiện tham gia hoạt động khai thác thủy sản. Hiện cả nước đã có 28.164 tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS), đạt 99,06%...

“Việt Nam có cơ hội gỡ cảnh báo “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC) nếu các hoạt động chống IUU được duy trì thực hiện và công tác xử lý nghiêm đối với các hành vi nghiêm trọng: Vi phạm vùng biển nước ngoài, vượt ranh giới, ngắt kết nối VMS...”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến trao đổi.

Tại Hội nghị, đại diện các địa phương đã đưa ra nhiều kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát và xử lý các hành vi vi phạm trong khai thác thủy sản. Lãnh đạo, đại diện các Bộ, ngành cũng kiến nghị nhiều giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả chống IUU, hướng tới mục tiêu gỡ “thẻ vàng” của EC.

Chấm dứt việc “có vi phạm nhưng không rõ ai xử lý”

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thủ tướng nhấn mạnh “Chống IUU không thể là một cuộc vận động phong trào, càng không thể là một chiến dịch mang tính đối phó. Đây là trách nhiệm quốc gia. Chúng ta phải nói với ngư dân rằng thiết bị giám sát là để bảo vệ, hỗ trợ ngư dân, tàu cá khi có sự cố, chứ không phải ra khơi bằng mọi giá. Khi người dân hiểu đúng, thì sẽ tự nguyện chấp hành”.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là sửa đổi 3 Nghị định về chính sách hỗ trợ khai thác xa bờ và xử phạt vi phạm hành chính. Luật và Nghị định phải đủ mạnh, rõ ràng, phân cấp triệt để cho địa phương trong quản lý tàu, kiểm tra cảng, xử lý vi phạm. Phải mở rộng đối tượng chịu trách nhiệm pháp lý, bao gồm cả doanh nghiệp chế biến, thương mại.

Phó Thủ tướng nêu rõ, phải lượng hóa đo đếm được việc thực hiện các mục tiêu chống IUU: Không có tàu vi phạm vùng biển nước ngoài, có hệ thống giám sát hành trình đầy đủ, bảo vệ ngư trường và sinh kế... Các Bộ, ngành rà soát tất cả các quy trình, thiết lập trách nhiệm, thẩm quyền và cơ chế hậu kiểm, “phải có mệnh lệnh điều hành rõ ràng, đúng thẩm quyền, được các lực lượng chấp hành nghiêm túc”, tránh tình trạng “ai làm sai cũng không xử được”, thay đổi tư duy “ban hành nhiều văn bản là đã hoàn thành nhiệm vụ”.

Khẳng định chuyển đổi số là trụ cột để thực hiện giám sát, truy xuất nguồn gốc thủy sản, kiểm soát tàu cá, Phó Thủ tướng đề nghị tích hợp dữ liệu đa mục tiêu, kết nối hệ thống VMS, nhật ký điện tử, dữ liệu dân cư, kiểm soát cảng cá, vệ tinh và định vị AIS. Việc giám sát tàu không chỉ để “xử lý vi phạm” mà còn “hướng dẫn, cảnh báo và hỗ trợ” ngư dân.

Phó Thủ tướng giao Bộ Quốc phòng kết hợp giữa nhiệm vụ quốc phòng với nhiệm vụ giám sát khai thác hải sản được giao tại các vùng biển giáp ranh thường xuyên có tàu cá vi phạm quy định IUU. Lực lượng cảnh sát biển, biên phòng, kiểm ngư phải phối hợp với chính quyền địa phương, thống nhất đầu mối và chịu trách nhiệm cụ thể, chấm dứt việc “có vi phạm nhưng không rõ ai xử lý” bằng cơ chế chỉ huy, điều phối rõ ràng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công an phối hợp sớm xây dựng quy định bắt buộc lắp camera hành trình cho tàu cá, nhất là đối với hoạt động chuyển tải, khai thác xa bờ.

Phó Thủ tướng đề nghị các địa phương xây dựng dự án cụ thể về chuyển đổi nghề nghiệp, sinh kế cho ngư dân. Cần nắm rõ số lượng, thực trạng, nhu cầu vốn, đào tạo, sinh kế thay thế từ nuôi biển, phục hồi môi trường đến du lịch sinh thái, dịch vụ hậu cần nghề cá. Đây không chỉ là trách nhiệm kinh tế mà còn là vấn đề an sinh và ổn định xã hội...