Cần định hướng rõ ràng để người nuôi thương mại động vật hoang dã không phạm luật

Theo Cục Kiểm lâm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến cuối năm 2022, Việt Nam có khoảng 8.600 cơ sở nuôi thương mại động vật hoang dã (ĐVHD) có đăng ký đang hoạt động. Con số này chưa bao gồm một số lượng khá lớn những cơ sở đang hoạt động nhỏ lẻ và không đăng ký. Một số tồn tại dễ thấy tại các cơ sở nuôi thương mại ĐVHD là hoạt động mua bán giấy tờ để “hợp pháp hóa” ĐVHD có nguồn gốc bất hợp pháp; khai báo không chính xác hoặc không khai báo số lượng cá thể sinh ra hoặc chết tại cơ sở; và buôn bán ĐVHD không kèm theo giấy tờ hợp lệ.

Trên thực tế, thủ đoạn lập “bảng kê lâm sản” giả để hợp pháp hóa nguồn gốc của ĐVHD đã bị phát hiện trong 2 vụ án vận chuyển, nuôi nhốt ĐVHD trái phép được đưa ra xét xử trong thời gian gần đây.

Cụ thể, trong vụ án một đối tượng nuôi nhốt số lượng lớn ĐVHD nguy cấp, quý, hiếm được TAND huyện Hóc Môn, nay là TAND khu vực 8 (Thành phố Hồ Chí Minh) đưa ra xét xử sơ thẩm vào ngày 23/4/2025, nội dung vụ án đã cho thấy đối tượng vi phạm câu kết với một số cán bộ kiểm lâm để “hợp pháp hóa” ĐVHD có nguồn gốc bất hợp pháp bằng cách giả mạo thông tin về việc người dân “tự nguyện” chuyển giao ĐVHD và sau đó chuyển số ĐVHD này đến cơ sở nuôi đã đăng ký của đối tượng. Theo quyết định của TAND thành phố Hồ Chí Minh, Bản án sơ thẩm hiện đã bị hủy để xét xử lại theo hướng làm rõ vai trò đồng phạm của các cán bộ kiểm lâm có liên quan.

Trong vụ án vận chuyển, buôn bán trái phép 645 cá thể cá sấu nước ngọt được TAND huyện Tân Hồng, nay là TAND khu vực 12 (tỉnh Đồng Tháp) đưa ra xét xử sơ thẩm vào ngày 28/4/2025, nội dung vụ án thể hiện một đối tượng đã giả mạo chủ cơ sở nuôi để nộp bảng kê lâm sản và được cơ quan kiểm lâm kiểm tra, xác nhận. Bảng kê lâm sản giả này sau đó đã được đối tượng sử dụng để “hợp pháp hóa” nguồn gốc của 645 cá thể cá sấu thu mua trái phép từ Cam-pu-chia. Ngoài một chủ nuôi bị truy nã, 6 đối tượng còn lại đã bị tuyên mức án từ 8 đến 11 năm tù cho hành vi phạm tội về ĐVHD.

Trước tình trạng này, các tổ chức bảo tồn ĐVHD và ENV đã nhiều lần đề xuất các cơ quan quản lý Nhà nước đánh giá giá trị kinh tế, đặc tính sinh thái và các yếu tố cần thiết khác liên quan đến các loài ĐVHD để từ đó ban hành “Danh mục ĐVHD được phép nuôi thương mại” cũng như giới hạn hoạt động nuôi thương mại ĐVHD chỉ với những loài trong danh mục. Không chỉ thế, việc ban hành danh mục mang tính chất định hướng này cũng cần phải đi cùng với chính sách hỗ trợ, hướng dẫn kỹ thuật cho người nuôi và một quy trình đăng ký, truy xuất nguồn gốc đơn giản hơn. Do đó, khi danh mục được ban hành và hiệu quả công tác quản lý hoạt động nuôi thương mại ĐVHD của các cơ quan chức năng được nâng cao, hoạt động nuôi thương mại ĐVHD sẽ không chỉ đóng góp đáng kể vào việc phát triển kinh tế cho người dân mà còn hỗ trợ các nỗ lực bảo tồn, bảo vệ ĐVHD, ngăn chặn tình trạng buôn bán trái phép ĐVHD.

Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) chính thức ra mắt phim ngắn mang tên “Ban hành ‘Danh mục động vật hoang dã được phép nuôi thương mại’ - Giải pháp đơn giản bảo vệ động vật hoang dã” nhằm phản ánh những tồn tại trong hoạt động nuôi thương mại ĐVHD và từ đó đề xuất ban hành Danh mục ĐVHD được phép nuôi thương mai như một giải pháp đơn giản trước mắt để giải quyết vấn đề này.

“Hiện nay, người dân được nuôi tất cả các loài ĐVHD vì mục đích thương mại nhưng hiệu quả kinh tế chưa cao và hoạt động này vẫn bị nhiều đối tượng lợi dụng để buôn bán ĐVHD trái phép. Do đó, việc đưa một loài ĐVHD vào nuôi với quy mô thương mại cần phải được đánh giá đầy đủ để vừa đảm bảo sinh kế cho người dân nhưng cũng đồng thời không làm tổn hại đến đa dạng sinh học.

Để nâng tầm ngành chăn nuôi ĐVHD trong kỷ nguyên mới, người có nhu cầu nuôi ĐVHD thực sự cần phải được định hướng cụ thể nên nuôi con gì, nuôi ở đâu, nuôi như thế nào để đạt được hiệu quả kinh tế. Việc đánh giá và ban hành Danh mục loài ĐVHD được nuôi thương mại chính là giải pháp bước đầu nhằm hiện thực hóa mục tiêu này”, bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV nhấn mạnh.